|
| ||
|
|
L I B R I I K A T E R
T. SHPI, GJA E PRONE. KRYE
I DHETËT NYE I
KATERDHETEKATERT.
“Shpija e thyeme ka 500 grosh giobë
e dy per nji të zot’z”. §.132. Në themel xêhet shpija, po kje kullë,
mëdheskë a ksollë, mjaft qi të két carânin e votres e të qesë
tym. §.133. Çdo ndertesë qi të gjindet n'oborr, âsht e
njitun me shpi, pse gjindet në hije të saj, po u tye, kà giobë e dy per
nji. §.134. S'i hîhet kuej në shpi, per pà i bâ zâ
n'oborr. §.135. Thirre e, s't'u pergjegj kush, a rrî e
prit, a nisu në pûnë t’ande. §.136. Po u shtyne e çile deren, shpija xêhet e
thyeme edhè e pruejtun, e cilla kà 500 grosh giobë, e rraqet e hupuna dy
per nji. §.137. Kanuni thotë: kush t’i a thejë shpin kuej,
per nderë të mârrun kà 500 grosh giobë. Flamurit (Bajrakut). e prej
sendesh të vjedhuna dy per nji të zot't. §.138. Vathi e gjâs kà 500 grosh giobë e dy per
nji të zot't. §.139. Vathi i bletve kà 500 grosh giobë e dy per
nji të zot't. §.140. Çerraniku i tamblit kà 500 grosh giobë e dy
per nji të zot't. §.141. Koshari i drithit kà 500 grosh giobë e dy
per nji të zot't. §.142. Me i a thye kuej shtegun e oborrit, t'arës, të livadhit a të kopshtit, qi i kà pàra shpije, kà 500 grosh giobë, e të zott pûnen të ndreqme. KRYE
I NJIMBDHTËT. GJAJA
E GJALLË. NYE I
KATERDHETEPESËT. Bariu.
“Shpija e
thyeme ka 500 grosh giobë e dy per nji të zot’z”. §.143. Bari thirret aj. qi i prîn tufës-gjâs në
kullosë §.144. Bariu‑rrogtàr âsht në detvre me i a vû
menden tufës të mos t'i damtohet as mos t’i bâje dam
kuej. §.145. Po i bâni dam kuej bariu me gjâ, i zoti i
tufés e làn e jo bariu. §.146. Me i tretë ndo'i kambë berri bariut. do
t'a bâje me dije të zo'n e tufés, e, si i zoti si edhè bariu do të
perpiqen në hetim të tij. §.147. Po i treti bariut ndo i berr pà shêj e pà
dukë, i zoti i tufés kà tager me e çue barin deri në bé, po i u là me bé,
s'i kà tjeter detyrë. §.148. Po thej qafen a u kafshue prej
bishe ndo'i berr, bariu â'në detyrë me i a çue shêjin të zot't e tjeter detyrë s'i
kà. §.149. Po i a vodh kush ndo 'i berr bariut,
detyra e këtij âsht me e bâ me dije të zon e tufës, tuj i a kallxue vendin
e kohen se kû e kùr u vodh, tjeter detyrë s'i kà. §.150. Po duel cub barîu vetë, gjânë e vjedhun do
t ‘i a kthejë të zot't në mëndyrë të kanunit, edhè e perejellë në
pûnë të vet. Në mos e pasët krye vietin, rroga do fi epet mje në ditë, në
të cillen u gjet në faj. §.151. Me vrà bariu cubin tuj vjedhë a tuj pretue
tufen, gjakun e çon te shpija e vet, e sà per berr a tufé të pretueme, i
zoti do të krepatohet. §.152. Bariu âsht në detyrë me rueitë gjân, e nuk do të pshtetet në të thurun a të pà thurun, sepse "gjâja do rojë, 'se hecë, e toka nuk luen". NYE I
KATERDHETEGJASHTËT. Skjapi a dashi i kumbonës ( Ogiçi
). §.153. "Ndera e vathit âsht në
kumbonë".
§.154. Po u muer pré, per dhûnë a pre ndo 'i
marazit e faqe bariut skjapi a dashi i kumbonës, e po s'u vràn n'at
hov, 500 grosh giobë i mirren pretarit e gjâja dy per
nji. NYE I
KATERDHESHTATËT. Gjaja per
gjymës. §.155. Kryegjâja âsht e të zot't, me cofé ndo 'i
kâmë, dâmi âsht i të zot't. Per vertetini do t'l çohet të zot't' shêji
prej atij, qi e kà per gjymës. §.156. Po u dhàn per giymës dhi a dele, pjella,
këmenda e leshi dahen per gjymës ndermjet zotnis e
bariut. §.157. I zoti s'âsht me detyrë me mendue as
per krypë as per kësollë, por bariu qi i mêrr per
gjymës. §.158. Po u dha viçi fêmen e u rrit në derë të
bariut, si të pjellë, pjella e parë âsht e bariut, qi e rriti, e
bylmeti per glymës. §.159. Po e prishi barlu bylmetin e glâs, qi kà
per gjymës. detyrë i a kà të zot't a pjesen e bylmetit a
piellen. §.160. Gjâja per gjymës nepet e mirret gjithherë
në vieshtë. §.161. Lopa per për gjymës i sjellë të zot't 4 okë
djathë e 2 okë tlyen. §.162. Në dhetë krenë dhi, i zoti mêrr 5 okë tlyen
‑ gjymës oke per krye. §.163. Në dhetë krenë dele, i zoti mêrr 5 okë
tlyen ‑ gjymës oke per
krye. §.164. Në djathë s’kà tager i zoti as në të dhive,
as në të deleve. NYE I
KATERDHETETETËT. Kryegjaja. §.165. Kryegjâja âsht e të zot't, e cilla as nuk
shtohet, as nuk dnohet kurr. §.166. Kryegjâja kurr
s'cofë. §.167. Lesht e kmenda e kryegjâs âsht e të
zott. §.168. Pjella âsht krejt e bariut, mje qi t'i
rritje në derë kryegjâja. §.169. Bylmeti dahet si të bâhet ndermjet
tyne. ‑ Vende vende bylmeti nuk nepet aspak. §.170. Po u damtue ndo'i kambë berri, dami âsht i bariut, e do t'a pertrîjë per me e mbushë numrin. NYE I
KATERDHETENANDËT. Gjaja me pergjegje. §.171. "Gjâja me pergjegje nuk
mirret". §.172. Po more gjân per giymës,
detyra e pergjegjes nuk të lidhë, dami âsht i të
zot't. §.173. Po u shkaktue dami prej pàkujdesit të
bariut, dami âsht i tij e giânë e damtueme do t'a
pertrijë. NYE I
PESËDHETËT. Dosa per
gjymës. §.174. Po u muer derku fêmen per gjymës e porsà
t'a daje dosa, edhè e rriti aj, qi e mure, pjellen e saj do t'a dajë per
gjymës me të zo'n. §.175. Dosa i jet bariut, qi e rriti, per të
cillen do t'i apë zot't nji derk mâ teper. §.176. Po s'u mbarrs dosa n'at vjetë, bariu nuk mund t'a shes as s'mund t'a presë, por do t'a lâjë qi të pjellë nji herë. §.177. Po u kervis dosa e puell e i shkuen dam
dirqt pà i dà e âma, do t'a ruej bariu mje qi të mbarrset e të pjellë së
dyti, e dirqt dahen si në 174. §.178. Dirqt dahen 'si t’i dajë e âma e jo
para. §.179. Po u dha per gjymës dosa e rritun, pjella dahet per gjymës, e dosa i kthehet të zot't, per të cillen do t'i lêhet bariut nji derk mâ teper. NYE
I PESËDHETEPARË. Steli
i qênit. §.180. Qêni i hekurave kà stelin e
vet. §.181. Steli âsht tbâna e rojsit të shpis e të
vathit. §.182. Po vrau kush qênin në stel të vet, i kà 500
grosh të zot't të qênit. §.183. Qêni i hekurave lshohet mbas darkësh të
mdhaja, e rrin zgjidhë mje qi të dalë drita. §.184. Të shkrepunit dielli, qêni i hekurave
do të gjindet në stel me hekura në qafé. §.185. Po t’u turr qêni n'udhë të madhe, si të dalë drita, e nuk mund i pshtove pà e vrà, edhè e vrave, peng e plak nuk mund të lypë i zoti i qênit, per arsye qi "Udha e madhe nuk làn gjâ". §.186. Po t'u turr qêni në çdo kohë të ditës, i
drodhe pushken edhè e vrave, tuj i rà a ballit a krahnorit, qêni
shkon hupës. §.187. Qêni në dam vritet, por at‑botë veç kùr të
gjindet me "mish në gojë" b.f. tuj të bâ dam ndo 'i kambë berri në
tufé. §.188. Qênit në mal, tuj shkue mbas tufés së vet,
s'i pritet gjygji: po e vrave, làn qênin. §.189. Prifti nuk mundet me mbajtë qên hekurash te
Qela (Kisha), per arsye qi Prifti do të gjindet gati natë e ditë per çdo
nevojë të popullit. NYE
I PESËDHEDYTË. Kau
më hu. §.190. Po desht me mbajtë qên hekurash Prifti, as natë as ditë nuk mund t'a lirojé prej hekurash. §.191. Kau më hù po e dimnoi bulku, kà nji barrë
drithë, po e dimnoi i zoti kà nji barrë e gjymës,. §.192.
Po u vodh kau më
hù, bulku e i zoti i kaut do të rreken në hetim të
tij. §.193. Kapucarin do t'a lajn zbashkut, sà niani
tjetri. §.194. Po i vojt mendja të zot't, se bulku i a kà
damtue kàn, ky do t’i lahet me bé. §.195. Po e kaptoi kan bisha a e xû' giarpni në
mal e bulku e gjet cofêt, do t’a çojë të zot't Ikuren a ndo'i shêj
tjeter. §.196. Po hupi kau pa shej e pà dukë, bulku do
t’i ligjohet të zot't me bé, se nuk kà gisht në dam të
kaut. §.197. Po s'e ngau kan bulku, aj pasët e
grazhdofët, porse të zot't i a ka hunin §.198. Bulku do t’i çoië të zot't bimen te
dera. NYE
I PESEDHETETRETË. Bleta. §.199. "Vathi i bletës i thyern kà 500 grosh giobë
e dy per nji të zot't." §.200. Vathi i bletve, kah Kanûja, i
parazohet shpis së thyeme, vathit të gjâs, kosharit të drithit e
çarranikut të tamblit. §.201. Kush të viedhë nji zgjue bletet në vathë,
vathi xêhet i thyern, prà kà 500 grosh giobë, e të zot't dy zgjoj per
nji. §.202. Po i rà mohit, bén e kà me 12 poronikë, 6
të niehun e 6 të paniehun. §.203. Zgjoni i bletës me miza mbrendë, mbas
çmimit të Kanûs, bân 50 grosh. §.204. Oka e mjaltit bân 5 grosh, oka e dyllit 5
grosh. §.205. Bleta e hikun, qi xên vend në pêmë a gardh të huej, âsht e të
zot't, qi i vêhet permbrapa, e i zoti i pêmës a i gardhit nuk mund
t’i a ndalë. §. 206. Bleta e hikun prej vathit të vet, po zû' vend në pêmë a
gardh të huej pà e mârrë mbrapa kush, i zoti i pêniës e i gardhit
ka tager mos me i a dhânë kuej e me e ndalë
per vedi. §.207. Bleta, qi Ishoin, do të mirret mbrapa kambë
me kaimbë e do të ndiqet mje qi të zatesë kund, e, kûdo qi të ndalet, e
mbiedhë i zoti. §.208. Po Ishoi bIeta edhè shkoi me zatetë kund pà
e mârrë mbrapa kush, ajo qi t'a gjêjë mâ i pari, e mbledhë per
vedi. §.209. Po u çue kush atie vonë, edhè i duel zot
bletës së hikun, pà e pasë màrrë mbrapa, kanûja nuk i a gjegjë vajin e bé
per bletë nuk i epet kuej, per arsye qi nuk mundet kush me thânë se kjo
bletë âsht e êmja, po s'e pat marrë mbrapa kambë me kamdë kùr i hiku, 'se
"bletë kjo, bletë ajo". §.210. Bleten e gjetun nder kopshtîje të hueja a në rrethînë të shpis së huej nuk mund t'a mbledhë kush, âsht e atij, në kopslitë a rrethînë të të cillit u gjet. §.211. Bleta e gjetun në mal a nder prozhme të
hueja, po kje larg shpijash, âsht e atij, qi e gjet. §.212. Bleta e gjetun nder shpella té shkambîjve
të vendit të huej, po kje larg shpijash, âsht e atij, qi e gjet. per
ndryshej âsht e atij në
rrethînë të të cilit u gjet. KRYE
I DYMBDHTËT. PRONET. NYE I
PESËDHETEKATERT. Caktimi i
pronvet. §.213. Shkaf â'shpi, qi qet tym, do të két pronet
e veta. §.214. Plangu i shpis kà oborr e kopshtë, kà
vêshtë e arë, kà livadh e xâna, kà udhë e shteg, kà kufij si në mal, si në
vrrî, si në fushë. §.215. Të gjItha tymet kart pjesë në
kujri. §.216. Ara, vêshta, kopshti e livadhi, xâna,
prozhme e zabele, jânë të dame me kufij. §.217. Kujrija, mali e bjeshka jânë të perbashkta
si per te ngulun të tbanave, si per landë e almiste, si edhè per
drû. §.218. Shpijat plangçore munden me pasë mâ se nji
per tekë (thuper), qi u kan mbetë trashigim prej të dalunve
faret. §.219. Aj, qi të shkojë me ngûlë vathë a tbânë në
bjeshkë, me truell, kopshtë a ndo'i copë arë, po desht me i çilë i çilë e
jesin të tijat, e nuk mundet kush as me e ndalë e as me e xjerrë prej atij
vendi. §.220. Mrizat a lisat, qi lên kush per me mrizue
gjân, nuk mund t’i a presë kush, pse jânë t'atij, qi nguli mâ i pari n'at
vend. §.221. Me u dyndë nji shpi e me u zhgulë fare prej
katundit të vet, po s'e shiti trollin e token, ashtû do t’i rrîje e nuk kà
tager kush me ngulë mbë 'to. §.222. Po shiti token me lang e me plang, vendi i
tbânës âsht i tij, e mje qi të qindrojë shpija e tij, nuk mund t'i
pushtojë kush. §.223. Se e cilla shpi e katundit në Flamur kà
tager me shtî në pûnë aq tokë në kujri sa' të pershîje rreth e rreth me
gùr të hjedhun me dorë të majtë. §.224. Aty, kû të fillojë me mifé do Vulet kambkryq, do të mârrë nji paperdhok në dorë të majtë, edhè e hjedhë në kater ânë kryq e rreth vedi aj vend âsht i tij. Heret kan pas doke me hjedhë latushen (spaten). §.225. Token e çilne nji herë a per kopshtë,
a per arë, a per tbâanë, edhè ne e lashtë djerr i zoti per qinda vjeç,
tjeterkush i katundit as i flamurit nuk mund të hîjë me e pûnue.
Djalë mbas djalit jet e tija. qi e pat çilë i pari. (Malcija e
Lezlies). §.226. Aj, qi mos t’i biej mbrapa tbânës së vet
per 10 vjet. mbas 10 vietësh i del dore e i jet aij, qi t'a xâjë i pari.
(Oroshi) NYE I
PESËDHETEPESËT. Me ba vlla kënd në
katund. §.227. Me bâ vllà kend në katund, don me thânë me
pelqye nji shpi të flamurit të huej, qi të mundet me ardhë e me ngulë në
katudn të flamurit tjeter. §.228. Si t'a bâjë vllà at shpi katundi, kushdo i
këtij katundi mundet me i a shitë token, porse nder kater
kufijt. §.229. Në bjeshkë, në vrrî e në kujri, si të
katundit si të flamurit gjâ s'i shitet e pjesë zotni mi nuk mundet me pasë
kurr, sâ per kullosë e per drû e almiste i nepet lirija e perdorimit per
nderë. §.230. Zyrevet të perbash‑k‑ta të katundit do Vu
pergjegjet. §.231. Mort e darsem. peng e giobë e uhàn e
miellit e kà uhazisht
me katund. Do t'apë
giobë, ashtû edhè ne pjesë të giobës ka tager. NYE I
PESËDHETEGJASHTËT. Kujrija. “kujrija shkon për
tym” §.232. Kuirija âsht vendi, qi e kà
perbashknisht nji katund a nji flamur per kullosë, per landë, per
drû, per gjojë e per tjera nevojë. §.233. Kujrija nuk dahet, por, sà shpi a tyme të
jenë në katund, kan tager në kujri të katundit, e sà tyme të jenë në
flamur, kan tager në kuiri të Flamurit. §.234. Visarin e kujris s'mund e shesë nji pà tjerë, dâmi e fitimi âsht i të gjitha tymeve të katundit a të flamurit. §.235. As arë, as vèshtë. as kopshtë s'mund të
çilë kush në kujri. pà u pushue pûna prej gjith katundit a prej
tlamurit. §.236. Kush vên ndo'i pême në kujri, aj, qi e
vuni, kà tager mbi landë të sajë e mund t'a presë kur t’i mbushet mendja,
porse tjeterkush nuk mund t'i a ngulë spaten. §.237. Pêma e landa e vûme në kujri, âsht e atij, qi e kà vû, porse kokrrat i han kush të mundet pà muejtë me i ndalë aj qi e kà vû. KRYE
I TREMBDHTËT. KUFINI. NYE I
PESËDHETESHTATËT. Kufijt e tokës nuk luhen. §.238. Kufini perbâhet prej gurësh të mdhaj e
picigiatë edhè ngulen sà nen, aq mbi dhé. Per kufi mund të sherbejë edhèe
ndo'i landë e montueme. "Guri i kufinit kàa dishitarë
mbrapa". §.239. Guri i kufinit kà per rreth
dishmitarë. Këta jânë a gjashtë a dymbdhetë paperdhokë (gurë të
vogjel), të cillt vorrohen nen dhé rreth e rreth prit të
kufinit. §.240. Në të ngulun të kufijve, posë shpijave nder
fjalë, duhet të jenë edhè pleqt e
katundit, pleqt e flamurit e saà mâ shum prej të rish e fmish e
edhè prej katundesh të rrethit, qi të mbahet në mend
kufini. §.241. Se e cilla tokë. po kje arë a livadh,
kopshtë a vêshtë, prozhem a zabel, xânë a ograjé, a rrethi i shpis,
katundi me katund a Flamuri me Flamur e shpija me shpi, kan të damet me
kufi. §.242. "Kufini i ngulun nji herë, nuk luhet
mâ". §.243. Eshtent e vorrit e guri i kufinit faqe
Kanunit jânë paraz. Me lueit kufinin âsht nji si me lueit me eshtent e të
dekunve. §.244. Aj, qi të hîjë me dà kufij, a me drejtue
ndo'i kufi të harrue, do t'a mârrë në shpirt, do të ngarkojë në cup të
krahit nji gùr e nii bûcë dheu, e do t’u prije dy shpijave a dy katundeve,
a dy Flamurve, tuj ngulë kufinin e ri a tui kallxue shêjet e kufijve të
vjeter. §.245. Me gùr e dhé në cup të krahit, plaku, qi
prîn në të dàm të kufîjve të vieter, do të perbehet para se të
niset. §.246. Mëndyrët e bés mbas Kanunit jânë
njekëto: 1) Per ket gùr e dhé (ase per ket
peshë), me të cillat e ngarkova vedin, per shka kam pasë ndie prej sa
parësh, vêset e kufijve jâné kênë sikurse do të ju diftoj tash, e më sà
m'à mêrr mendja e shpirti, s'do t’i randohem kurrnjanes
lagje". 2) Ter ket peshë, këtû e këtû kan
kênë kufijt e hershem e këtûu po i nguli edhè un. bajsha n'at jetë, në kjofsha tuj
iu rrêjtë." 3) Ter ket peshë, e cilla m'u randoftë n'at jetë, njekëtû jânë kênë shêjet e vjetra të kufijve, si më kà pasë kallxue tatgjyshi, kùr ishe carnerdhok e bari dhizësh me 'tê. Aj e kà pasë mârrë n'at jetë, se kufijt jânë këtû e këtû, e per mbas fjalës së tij edhè un po e mârr në shpirt." 4) "Mu randofèt në ket e n'at jetë
kjo peshë, mos shkosha me shpirt kah kufijt e
vjetër." §.247. Si t'a mârrsh me peshë (si t'a mârrsh gurin
e kufinit në krah), s'kà burrë, qi mund t'a luej. §.248. Po i u dha plakut guri e plisi, i vûni në
krah e u vû per me diftue kufijt, nuk mund të dalë kush me e ndalë, por i
thohet: Prîj prà, e mos pûnojsh me të drejtë, kjo peshë tu randofèt n'at
jetë! §.249. Si t'a ngulë kufinin plaku, do të mbajë
doren mbi 'tê edhè thotë ai qi e luejtët ket gùr, atij i u randofèt n'at
jetë" §.250. Kush t'a luel kufinin me qellim qi me
ngatrrue a shpin me shpi. a katundin me katund, a Flamurin me Flamur, i
shtym prej së folmesh e së falmesh. po u hetue, posë giobes e faqes së
zezë, atij i randohen edhé damet, qi do të shkaktohen prej këtij
ngatrrimit. §.251. Po u bâ ndo'i vrasë mbas ngatrrimit të
kufinit të luejtun. Ngatrresi
do të lajë per giobë 100 desh e i kà, e grîhet
katundisht. NYE I
PESËDHETETETËT. “Kufini nuk ban
lak.” §.252. Per me shporrë çdo pamarrveshtje, kufini s'do të lakojë e s'do të shkojë dredha-dredha, por do të çajë drejt. NYE I
PESËDHENANDËT. “Kufini i fituem me gjak.” §.253. Me u shty kush mbrenda kufinit të huej pà diejtë se âsht vendi i huej, e kush s'i shkoi te dera as s'i bâni zâ, per me i thânë se kà kalue ne e huejen, edhè në pasët bâ ndo'i dam në landë a në shkado diten e pengut, s'i vêhet me là gjâ per dame të bâme, veç se del vendit, mbasi duel i huej §.254. Po u kapen per kufij vllazen, a kushrîj, a
fisi me fis, a katundi me katund, njiqind me u vrà, veçse fiken, se kufijt
nuk luhen. Pengjet e Pleqt do t’i shgatrrojn. §.255. Me ndollë vrasa mund në kohë të të damit të
kuffjve, a me qillue vrasa nder bari në mal, tui u shty nder vedi per kahë
kufiit e kullosës në mal a në bieshkë, atbotë kputet çdo pleqni per kah
vendi i kufinit. "Aj mé lypi pashtrakun, un i a ktheva hekurin e çarkun".
Aty kû t’u ngulen muranat, jet vendi i kufinit. §.256. Gurët e muranave lesin per kufij per
gjithmonë. §.257. Me qillue se vriten dy vetë flakë per
tlakë e bukur larg prej shoqi‑shoqit, kufini i njanës lagje jet ke murana
e njanit. e i tjetres ke murana e tjetrit. §.258. Vendi. qi âsht nderrnjet dy muranave, jet i
të dyja lagjeve. §.259. Me ndollë se i vrami nuk rrxohet prej
pushket, e i ep zêmer vedit e shtyhet, kû tuj u çue, kû tuj u rrxue
rrshanas kah kufini i huej, sado kthellët me hî, aty kû të rrxohet, e i
lodhun prej varret, des, i varret murana, ajo muranë jet per kufi, edhepse
në vend të huej. §.260. Vendi i jet atij katundi e Flamuri, të
cillvet u perkitte i vrami, qi u shty, e s'kà burrë, qi guxon me luejt
muranen, qi mbet per kufi, pse u muer me gjak e me rradake të
lamun. §.261. Ky tager âsht vetem kùr të vriten per kufij
e jo per çdo vrasë. NYE I
GJASHTËDHETËT. Kufini i fituem me “Gurapesh” a me rrasë të
ngarkueme. (Heret‑heret, kùr skà kênë pushka
ndoshta, në të dàm të kufive qitej në pûnë gurapeshi per kufije t'aferta,
e per të lartat bâhej gadi nji rrasë a gùr sà bindi me nji "kush i del!"
d.m.th. me u ngarkue me tê.). §.262. Dy flamuret e ngatrrueme do të gjêjshin ka
nji burrë të fuqishem e të dàmt e kufive do t’u lêhej
atyne. §.263. Me guraesh:
Aj, qi mbrrijte me hjedhë gurin kah vendi i huej mâ larg, aj vênd i jitte flamurit të tij. Mâ çiltas:
po e ferfllova gurin un mâ larg, t'a mirrshe at vend ty, po e ferfllove
ti, m'a mirrshe vendin. §.264. Me rrasë a gurë të madh në shpinë: tuj ngarkue rrasen a gurin, shtyheshin rnje qi jitshin nen tê. Aj, qi shtyhej mâ larg, vendi i kufinit të flamurit të tij do t’jitte aty. (Si i Nen‑nderfandori në Fusha të Lugjeve në Mal Shêjt të bjeshkve t'Oroshit.) NYE I
GJASHTËDHETEPARË. Kufini i ngulun me
“spatë”. §.265. Po më ngushtoi nevoja me xjerrë ndo'i landë
a prej se s'kâm bjeshkë, ase nuk mund të gjêjë aso lande, qi më lypet,
rroki latushen (spaten) e hîj në bjeshkë të huej. Mbas krizmes së
spatës, vînë rojtarët e bjeshkës edhè më gjêjn tuj trupue arrnej të
perhjedhun. §.266. Po u
shterngue me të shpejt darnçori, e i punoi fuqija e krahve, edhè i dha
spatës tuj e ngulun rnje më tû në trup t'arrnênit, e po s'mund e xueren rojtarët e bjeshkës,
kufini i flamurit të këtij, qi e nguli spaten, jitte aty. (Si i kà
pasë ndollë Gjokë Buçës s'Kaçinarit me Kushnê.) Oroe: Kufijt e fituem me gjak, me gurapesh e me të ngulun të spatës, do të njehen nder kanune Vigâjsh, per arsye qi per të fituem të tyen kà pûnue fuqija per të shporrë marren e korin. Do të kuptohen edhè mâ kjartas, kùr të fillojm me îmtue doket e Maleve t'ona. NYE I
GJASHTËDHETEDYTË. Udha e katundit. “Udhët janë drejt e tokës” §.267. "Udha e shtegu nderrnjet dy megjeve
lypë pashin e vet". a) Udha e lagjeve të katundit do tjét e
gjânë tetë pllâmbë, kater pllâmbë niani, kater
tjetri. b) Per të ngulun të gardhit nderrnjet dy
arnajve, do të lêhen tetë pllambë: sà njâni sà
tjetri. c) Po s'kje udhë katundi, por udha e dy
kufijarve, këta, në laçin rrugë nderrnjet, do të lânë ka nji pllambë per
shoq, ashtû qi kufini të jesë në mjedis, po s'lân rrugë, gardhin do t'a
thurrin zbashkut. d) Po u rrethue vendi me ledh, aq larg
kufinit të huei do të fillohet, sà âsht trashsija e
ledhit. e) N'u ndertoftë shpija, do të ndertohet
larg kufinit të huej sà xên vend streha.
f) N'u çilët pusi, do të çilet aq larg, sà mos t'a thithë ujët e
pusit të kufijarit, ase sà âsht e gjânë gryka. "Ujët âsht gjaku i
tokës."
g) Po u vû ullîni a fiku a çdo landë e dobishme, do të vêhet pêsë
kambë larg kufinit të huej, po su bajtë, do'vû dhetë kambë larg
kufinit.
h) Po bîni landa mbrenda kufinit, porsè teper afer kufinit të
tjetrit, po s'e shkmesi i zoti, kufijari kà tager me e shkmesë e me largue
damin: "Jezullin e huej shkmese, mje kû të mrrîje
kmesa".
i) Po desht kush me vû ndo 'i landë çfaretdo, dhetë kambë do t'a
largojë prei kufinit të huej.
j) Landa a péma, qi i bân dam arës së huej me hije, a do t'a zhgulë
i zoti, a do t'i a lajë darnin e pervjeçem të zot't t'arës (Malësija e
Lezhës).
k) Kush t’i presë kuei a lande a pémé rreth shpijet, veç prej
mnijet, 500 grosh do t’i lajë të zot't të landës a të pêmës së
preme. NYE I
GJASHTËDHETETRETË. Udha e madhe. §.268.
Udha e madhe do
t'jét e gjânë aq, sà mund të kalojë kali me barrë e qét me
zgiedhë. §.269. Udha ndjekë dellin, e s'ndalet as mund
pritet.
§.270. E mira e perbashkët i paravêhet dâmit të
veçanët. §.271. Pûna e largon udhen e madhe, porsè s'mund e qesë nujë, kû mbytet bagtija, as në shkallë (shkamb), kû then qafen bagtija". §.272. Po e largove udhen e katundit prej vendit
t'and, nuk do t'a terthorzoish shum, edhè mundim e së ndreqmes do t'a
hjekish vetë. §.273. Po e ndreqe keq, në të gjet dami ty, e paç
per vedi, po e gjet dami tjetrin, ty të zhgarkohet, e do t'epsh arsye
permbas damit. §.274. "Udha e Flamurit do të jét e gjânë aq, sà
âsht e gjatë shtîja e Flamurit". NYE I
GJASHTËDHETEKATERT. Udha e verbët. §.275. Shtegu a kapercyelli a, mbas kanunit, udha e
verbët, po kje në kater kufij t’ue, ndryje e token
pûnoje. §.276. Po kje shtegu i kênë gjthherë, kû kan kalue
kambsorët (shokët e katundit), porsè tuj t'a shkaktue dâmin nder amaj.
kopshtîje, nder vêshta e nder pêmajë, ne e mbyllsh. do të çilish nji
tjeter., por jo teper në të rrethuern. §.277. Po kie shtegu i lshuern per nderë e me fjalë, e të del dhûnë, ké tager me e ndry, e, me i lshue fjalë katundit të mos të bije mâ aty pari. §.278. Po kje shtegu kû kan kalue shokë, krushq me
nuse e percjellsa me të dekun, a kah Kisha a kah vorret, e kênë aty
rnotit, nuk mund e ndrysh. §.279. Per të luejtun të çdo shtegut duhet,
dàemos, pelqîmi i katundit. NYE I
GJASHTËDHETEPESËT. Pashtraku. §.280.’’Pashtrakun epe vetë, perndryshe t’a marrin
edhe me perdhuni’’. §.282. Po u xû nji tufé e hueja në mal a në vrrî
të flamurit tjeter, i zoti i tufës do të lajë
pashtrakun. §.283. Dâmi i pashtrakut do të lahet me krye
berri. §.284. "Kumbona e ogiçit nuk mund, të mirret
pashtrak, âsht ndera e tufés. §.285. I zoti i mallit nuk kà tager me prekë tufen
e as me mârrë me dorë të vet berrin, dora e të zott të tufés do t'i a apë
vetë berrin per dâm. §.286. I zoti i malit nuk kà tager me zgiedhë berrin, por do të mârrë at berr, qi t’i apë dora e bariut. §.287. Njiqind herë në ditë në hîfët tufa e huej
në mal të huej, aq berre do të lajë i zoti i tufës. §.288. Po s'u gjegj bariu me là pashtrakun, e u çue i zoti i malit me disà shokë edhè i rà pré tufës në mal të vet, atbotë si katundi, si flamuri perkrahen pretarit, e lypin arsye prej të zot't të tufës. Katundi e flamuri i bariut a do t'a ngushtojn me là pashtrakun, a do të hjekin dore prej si.
|
|