Marrëveshja e Rambujesë Shkurtë/ Mars 1999 Marrëveshja e Rambujesë Marrëveshja e përkohshme për paqë dhe vetqeverisje në Kosovë Palët e Marrëveshjes së tanishme, Të bindur në nevojën për zgjidhje paqësore dhe politike në Kosovë, si parakusht për stabilitet dhe demokraci, Të përcaktuar që të krijojnë mes paqësor në Kosovë, Duke ritheksuar përcaktimin për Qëllimet dhe Parimet e Kombeve të Bashkuara, gjithashtu edhe të principeve të OSBE-së, duke përfshirë Aktin Final të Helsinkit dhe Kartën e Parisit për një Evropë të re. Duke rikujtuar zotimin e bashkësisë ndërkombëtare për sovranitetin dhe integritetin territorial Republikës të Federale së Jugosllavisë. Duke rikujtuar elementet/principet themelore te adaptuara nga Grupi i Kontaktit në takimin e ministrave në Londër me 29 Janar 1999, Duke kuptuar nevojën për vetëqeverisje demokratike në Kosovë mbi bazën e pjesëmarrjes së plotë të anëtarëve të të gjitha bashkësive nacionale në dhënie-vendime politike, Me dëshirë që të sigurohet mbrojtja e të drejtave të njeriut e të gjithë individëve në Kosovë, duke përfshirë veçanërisht të drejtat e të gjithë anëtarëve të të gjitha bashkësive nacionale, Duke vlerësuar kontributin aktual të OSBE-së për paqen dhe stabilitetin në Kosovë, Duke konstatuar se kjo marrëveshje është arritur nën patronazhin e anëtarëve të Grupit të Kontaktit dhe të Bashkimit Evropian dhe zotimin e këtyre anëtarëve si dhe të Bashkimit Evropian për t'ju përmbajtur kësaj Marrëveshjeje, Të vetëdishëm se respektimi i plotë i kësaj Marrëveshjeje do të ketë rëndësi të dorës së parë në zhvillimin e marrëdhënieve me institucionet evropiane, Jemi pajtuar, për sa vijon: Korniza NENI I: Parimet 1. Të gjithë qytetarët në Kosovës do të gëzojmnë pa diskriminim, të drejta dhe liri të barabarta që përfshihen në këtë marrëveshje. 2. Bashkësitë nacionale dhe anëtarët e tyre do të gëzojnë të drejta shtesë siç janë numëruar në Aneksin I. Autoritetet e Kosovës, Federale dhe ato Republikane nuk do të ndërhyjnë në ushtrimin e këtyre të drejtave shtesë. Bashkësitë nacionale, sipas ligjit do të jenë të barabarta siç është përcaktuar këtu dhe nuk do të përdorin të drejtat shtesë për t'i shkelur të drejtat e bashkësive të tjera nacionale, ose të drejtat e qytetarëve, sovranitetit dhe integritetit territorial të Republikës Federale të Jugosllavisë, apo dhe funksionimin e qeverisjes përfaqësuese demokratike në Kosovë. 3. Të gjitha instancat në Kosovë do të respektojnë plotësisht të drejtat e njeriut, demokracinë dhe barazinë e qytetarëve dhe bashkësive nacionale. 4. Qytetarët në Kosovë do të gëzojnë të drejtën e vetëqeverisjes demokratike përmes institucioneve legjislative, ekzekutive, juridike dhe të tjera, të cilat do të themelohen në pajtim me këtë Marrëveshje. Ata do të kenë rastin që të përfaqësohen në të gjitha institucionet në Kosovës. E drejta për vetëqeverisje demokratike do të përfshijë të drejtën për pjesëmarrje në zgjedhje të lira dhe të drejta. 5. Çdo individ në Kosovë mund ta gëzojë të drejtën që t'u drejtohet institucioneve ndërkombëtare për mbrojtjen e të drejtave në pajtim me procedurat e përcaktuara të atyre institucioneve. 6. Palët pranojnë se ato do të veprojnë vetëm brenda pushtetit dhe përgjegjësive të tyre në Kosovë që janë numëruar me këtë Marrëveshje. Aktet jashtë këtij pushteti dhe përgjegjësive nuk do të kenë kurrfarë vlere. Kosova do të ketë të gjitha të drejtat dhe pushtetin që përfshihet në vijim, duke përfshirë në veçanti përshkrimin në Kushtetutë -- Kapitulli I. Kjo marrëveshje do të aplikohet drejtëpërsëdrejti dhe do t'i mbisundojë të gjitha dispozitat e tjera ligjore të Palëve. Palët do t'i harmonizojnë praktikat e tyre të qeverisjes dhe dokumentet me këtë marrëveshje. 7. Palët pajtohen të bashkëpunojnë plotësisht me të gjitha organizatat ndërkombëtare që punojnë në Kosovë në implementimin e kësaj Marrëveshjes, Neni II : Masat e Ndërtimit të Besimit Ndërprerja e Përdorimit të dhunës 1. Përdorimi i dhunës në Kosovë do të ndërpritet menjëherë. Në përpuethshmëri me këtë marrëveshje, shkeljet e pohuara të armëpushimit do t'u raportohen vëzhguesve ndërkombëtarë dhe ato nuk do të përdoren për të justifikuar dhunën si përgjigje. 2. Statusi i policisë dhe forcave të sigurisë në Kosovë, përfshirë këtu edhe tërheqjen e forcave, do të qeveriset sipas dispozitave të kësaj Marrëveshjeje. Forcat paramilitare dhe të parregullta në Kosovë janë të papajtueshme me dispozitat e kësaj Marrëveshjes. Këthimi 3. Palët e njohin se të gjithë personat kanë të drejtë të këthehen në shtëpitë e tyre. Autoritetet e përshtatshme do t'i ndërmarrin të gjitha masat e nevojshme që të mundësojnë kthimin e sigurtë personave, duke përfshirë dhënien e dokumentave të nevojshme. Të gjithë individët do të kenë të drejtë të rimarrin pasuritë e tyre të patundshme, të drejtën e shfrytëzimit të pronës shtetërore, dhe të rehabilitojnë pronën dhe pasurinë e tyre. Palët do t'i ndërmarrin të gjitha masat e domosdoshme për rikëthim të personave në Kosovë. 4. Palët do të bashkëpunojnë plotësisht me Komesariatin e Lartë për Refugjatë (UNHCR) në të gjitha përpjekjet e tij, si dhe me organizatat tjera ndërkombëtare joqeveritare rreth riatdhesimit dhe kthimit të personave, duke përfshirë ato organizata të cilat do të vëzhgojnë trajtimin e personave pas kthimit të tyre. Lejimi i Ndihmës Ndërkombëtare 5. Asnjë pengesë nuk do t'i bëhet qarkullimit normal të mallrave në Kosovë, përfshirë materialet për rekonstruim të shtëpive dhe strukturave. Republika Federative e Jugosllavisë nuk do të kërkojë viza, çështjen rreth doganimit si dhe formalitetet që kërkohen për Misionin për Implementim (IM), UNHCR-së dhe organizatave tjera ndërkombëtare, si dhe organizatave joqeveritare të cilat punojnë në Kosovë, të determinuara nga Shefi Misionit për Implementim (CIM-angl.) 6. I tërë personeli, qoftë kombëtar apo ndërkombëtar i angazhuar me punë në organizatat ndërkombëtare ose joqeveritare duke përfshirë Kryqin e Kuq të Jugosllavisë, do të ketë qasje të palimituar në gjithë popullin e Kosovën për qëllime të ndihmës humanitare. Të gjithë personat në Kosovë do të kenë dhe hyrje të ngjashme të papenguar, të sigurtë dhe të drejtpërdrejtë në selitë e organizatave të tilla. Çështjet tjera 7. Organet Federale nuk do të marrin asnjë vendim që ka efekt të ndryshëm, të pabarabartë (të papajtueshëm),të dëmshëm ose diskriminues për Kosovën. Vendime të tilla, nëse ndodhin, do të jenë të pa vlera në lidhje me Kosovën. 8. Gjendja e jashtëzakonshme nuk do të deklarohet në Kosovë. 9. Palët do të pajtohen menjëherë me të gjitha kërkesat për përkrahje nga Misioni për Implementim (MI). Misioni për Implementim do të ketë frekuencat e veta për transmetimin e radio dhe TV programit në Kosovë. Republika Federative e Jugosllavisë do t'i sigurojë të gjitha mjetet e nevojshme, duke përfshirë edhe frekuencat për radio-lidhje për të gjitha organizatat humanitare, përgjegjëse për shpërndarjen e ndihmave në Kosovë. Arrestimi i Luftëtarëve dhe Çështjet Juridike 10. Të gjithë personat e ndaluar ose personat të cilët mbahen nga palët pa akuzë do të lirohen. Palët gjithashtu do t'i lëshojnë dhe transferojnë, në pajtueshmëri me këtë marrëveshje, të gjithë personat që mbahen në lidhje me konfliktin. Palët do të bashkëpunojnë plotësisht me Komitetin Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (KNKK), të lehtësojnë punën e tij në pajtueshmëri me mandatin që ka, duke përfshirë qasje të plotë të të gjithë personat e tillë, pavarësisht nga statusi i tyre, kudo që të mund të mbahen, për vizita në pajtueshmëri me procedurat e punës standarde të KNKK-së. 11. Palët do të ofrojnë informata, përmes mekanizmave për kërkim të KNKK-së, familjeve të të gjithë personave të cilët nuk figurojnë nëpër regjistrat e KNKK-së. Palët do të bashkëpunojnë plotësisht me KNKK dhe Komisionin Ndetkombëtar per Personë të zhdukur në përpjekjet e tyre për të përcaktuar identitetin, vendqëdrimin dhe fatin e personave të tillë. 12. Secila Palë: (a) nuk do ta persekutojnë asnjërin për krimet që ndërlidhen me konfliktin në Kosovë, përvec personave të akuzuar për shkelje serioze të ligjit ndërkombëtar humanitar. Në mënyrë që të ndihmohet transparenca, palët do tu lejojnë ekspertëve ndërkombëtarë (përfshirë ekspertët e mjekësisë ligjore) së bashku me hetues shtetëror; (b) do të japin amnisti të përgjithshme, për të gjithë personat, të dënuar për krime të motivuara politikisht, të ndërlidhura me konfliktin në Kosovë. Kjo amnisti nuk do të vlejë, për ata që dënohen në mënyrë të duhur për shkelje serioze të ligjit ndërkombëtar humanitar, në gjykime të hapura dhe të drejta, të zhvilluara sipas standardeve ndërkombëtare. 13. Të gjitha Palët do të respektojnë obligimet e tyre për të bashkëpunuar në hulumtimin dhe persekutimin e shkeljeve serioze të ligjit ndërkombëtar humanitar. (a) Në bazë të dispozitave të Rezolutës 827 (1993) dhe Rezolutave vijuese të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, Palët do të ofrojnë bashkëpunim të plotë rreth aktiviteteve të Gjyqit Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë gjatë hetimeve dhe persekutimeve, duke përfshirë zbatimin e kërkesave të gjyqit dhe lehtësimin e hulumtimeve. (b) Palët do t'u lejojnë ekspertëve ndërkombëtarë -- duke përfshirë edhe ekspertët e mjekësisë ligjore dhe hulumtuesit -- hyrje të plotë, të lirë dhe të papenguar për të hulumtuar të gjitha pandehmat për shkelje serioze të ligjit ndërkombëtar humanitar. Mediat e Pavarura 14. Duke pasur parasysh rëndësinë e mediave të lira dhe të pavarura në zhvillimin e një klime demokratike, politike dhe të domosdoshme për rindërtimin dhe zhvillimin e Kosovës, Palët do të sigurojnë liritë më të mëdha të mundshme të shtypit në Kosovë në të gjitha mediat, publike dhe private përfshirë këtu gazetat, televizionin, radion dhe Internetin Kapitulli 1 Kushtetuta Duke konfrmuar besimin e tyre në shoqëri paqësore, drejtësi, tolerancë, dhe pajtim, Të përcaktuar që të sigurojnë respektimin e të drejtave të njeriut dhe barazinë e të gjithë qytetarëve dhe bashkësive nacionale, Duke e pasur parasyshë se ruajtja dhe promovimi i identitetit nacional, kulturor dhe gjuhësor të secilës bashkësi nacionale në Kosovë janë të domosdoshme për zhvillim harmonik të shoqërisë paqësore, Me dëshirë që përmes kësaj Kushtetute të përkohshme të formohen institucionet e vetëqeverisjes demokratike në Kosovë bazuar në respektin për integritet territorial dhe sovrenitet të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe prej kësaj Marrëveshjeje, prej të cilave dalin organet e qeverisjes që përfshihen në vijim, Duke e pasur parasyshë se institucionet e Kosovës duhet ta bëjnë përfaqësimin e drejtë të bashkësive nacionale në Kosovë dhe ta praktikojnë ushtrimin e të drejtave të tyre dhe pjesëtarëve të tyre, Duke i kujtuar dhe vërtetuar principet/elementet bazike, të miratuara nga Grupi I Kontaktit dhe dhe nga takimin i ministrave të i këtij Grupi në Londër më 29 Janar 1999, Neni I: Parimet e Vetëqeverisjes Demokratike në Kosovë 1. Kosova do të qeverisë vetëvehten në mënyrë demokratike nëpërmjet të organeve dhe institucioneve legjislative [ligjdhënëse], ekzekutive, gjyqsore, dhe të tjera të përcaktuara këtu. Organet dhe institucionet e Kosovës do të ushtrojnë pushtetin e tyre në pajtim me dispozitat e kësaj Marrëveshjes je. 2. Të gjitha autoritetet në Kosovë do të respektojnë plotësisht të drejtat të njeriut, demokracinë dhe barazisë e qytetarëve dhe bashkësive nacionale. 3. Republika Federale e Jugosllavisë mban përgjegjësi në Kosovë për fushat vijuese, përveç nëse është përcatuar në vend tjetër në këtë Marrëveshje: (a) integriteti territorial, (b) ruajtja e tregut unik brenda Republikës Federale të Jugosllavisë, pushteti i të cilës do të ushtrohet në mënyrë të tillë që të mos bëjë diskriminim ndaj Kosovës, (c) politika monetare, (ç) mbrojtja, (d) politika e jashtme, (dh) shërbimet doganore, (e) tatimet federale, (ë) zgjedhjet federale, dhe (f) fushat tjera të përcaktuara në këtë Marrëveshje. 4. Republika e Sërbisë do ketë këto pushtet në Kosovë, ashtu si është përcaktuar në këtë Marrëveshje, duke përfshirë marrëdhënien me zgjedhje republikane. 5. Qytetarët në Kosovë mund të vazhdojnë të participojnë në fushat në të cilat Republika Federale e Jugosllavisë dhe Republika e Sërbisë ka kompetencë përmes përfaqësimit të tyre në institucione relevante, pa paragjykim mbi ushtrimin e kompetencave nga ana e autoriteteve të Kosovës të parashtruara në këtë Marrëveshje. 6. Sa i përket Kosovës: (a) Nuk do të bëhen ndryshime të kufinjëve të Kosovës; ( b) Vendosja dhe përdorimi i policisë dhe forcave të sigurisë do të qeveriset me Kapitulli 2 dhe 7 të kësaj Marrëveshjeje; dhe (c) Kosova do të kenë pushtet që të ndërmarrë marrëdhënie me jashtë brenda fushave të përgjegjësisë së tyre ekuivalente me pushtetin e paraparë për Republikat sipas Nenit 7 të Kushtetutës së Republikës Federale të Jugosllavisë. 7. Nuk do të ketë ndërhyrje në të drejtën e qytetarëve, dhe të bashkësive nacionale në Kosovë që t'i bëhet thirrje institucioneve përkatëse të Republikës së Sërbisë, për qëllimet që vijojnë: (a) ndihmën në përpilimin e plan-programeve dhe standardeve shkollore; (b) participimi në programeve të ndihmës sociale, siq është kujdesi për veteranët e luftës, penzionerët dhe personave të hendikepuar; dhe (c) shërbimet e tjera të pranuara vullnetarisht, paraparë që këto shërbime nuk kanë të bëjnë me policinë dhe çështjet e sigurisë që do të kontrollohen me Kapitullin 2 dhe 7 të kësaj Marrëveshjeje, dhe se cilido personel i Republikës që shërben në Kosovë konform këtij paragrafi, do të jetë furnizues i paarmatosur i shërbimeve që vepron sipas ftesës së bashkësisë nacionale në Kosovë. Republika do të ketë pushtet për përcaktimin e tatimeve dhe detyrimet tjera për qytetarët që kërkojnë shërbime konform me këtë paragraf, si përkrahje e domosdoshme e dispozitave të shërbimeve të tilla. 8. Njësi themelore territoriale të qeverisjës lokale në Kosovë do të jenë komunat. Të gjitha përgjegjësitë e Kosovës jo shprehimisht të parapara tjetërkund, do të jenë përgjegjësi e komunave. 9. Për ruajtjen dhe promovimin e vetqeverisjes demokratike në Kosovë, të gjithë kandidatët për vende publike të emruara, të zgjedhura, apo të tjera, dhe të gjithë mbajtësit e vendeve do t'i përmbushin këto kritere: (a) Asnjë person që është duke e vuajtur dënimin të shqiptuar nga Tribunali i Krimeve Ndërkombëtare për Jugosllavinë e kaluar, dhe asnjë person që është akuzuar nga Tribunali dhe që nuk i është përmbajtur urdhërit për t'u paraqitur para Tribunalit, nuk mund të jetë kandidat dhe nuk mund të jetë bartës i asnjë funkcioni; dhe (b) Të gjithë kandidatët dhe bartësit e funkcioneve do të heqin dorë nga dhuna si mekanizëm për të arritur qëllime politike; aktivitetet politike dhe të rezistencës në të kaluarën nuk do të jenë pengesë për bartjen e funkcionit në Kosovë. Neni II: Kuvendi Të Përgjithshme 1. Kosova do ta ketë Kuvendin, i cili do të përbëhet nga 120 Anëtarë. (a) Tetëdhjetë Anëtarë do të zgjedhen drejtëpërdrejtë. (b) Dyzet Anëtarët e tjerë do të zgjedhen nga anëtarët e bashkësive nacionale të caktuara. (i) Bashkësitë pjestarët e të cilëve përbëjnë së paku 0.5 përqind të popullsisë së Kosovës por më pak se 5 përqind, do t'i kenë 10 nga këto vende, të cilat do të ndahen me tyre në pajtim me proporcionin e popullatës së gjithëmbarshme. (ii) Bashkësitë pjestarët e të cilëve përbëjnë së paku 5 përqind të popullatës së Kosovës do t'i ndajnë 30 vendet e mbetura në mënyrë të barabartë. Bashkësia nacionale Serbe dhe Shqiptare do të konsiderohet [pandehet] se e takon 5 përqindëshin e pragut të popullsisë. Dispozitat tjera 2. Zgjedhjet për të gjithë Anëtarët, do të bëhen në mënyrë demokratike, në pajtim me dispozitat e Aneksit 3. Anëtarët do të zgjedhen për termin trevjecar. 3. Vendosja e vendeve në Kuvend do të bazohet në mbledhjen e të dhënave në cenzus të përmendur ne Kapitullin 5 të kësaj Marrëveshjeje. Para përfundimit të cenzusis, për qëllime të këtij Neni deklaratat për pjesëmarrje të bashkësive nacionale bërë [dhënë] gjatë regjistrimit të votuesve do të shfrytëzohet për përcaktim të përqindjes së popullatës së Kosovës të cilën e përfaqson cdo bashkësi nacionale. 4. Anëtarët e Kuvendit do të kenë imunitet në të gjitha procedurat civile dhe penale në bazë të fjalve të thëna apo akteve tjera të ndërmara në kapacitetin e tyre si anëtarë të Kuvendit. Pushteti i Kuvendit 5. Kuvendi do të jetë përgjegjës për nxjerrjen e ligjeve të Kosovës, duke i përfshirë ato që i rregullojnë marrëdhëniet në fushën politike, sigurisë, ekonomike, sociale, arsimore, shkencore dhe kulturore, ashtu siq përfshihet më poshtë dhe në vende tjera në këtë Marrëveshje. Kjo Kushtetutë dhe ligjet e Kuvendit të Kosovës nuk do të ju nënshtrohen ndryshime, apo modifikimeve nga autoritetet e Republikave ose të Federatës. (a) Kuvendi do të jetë përgjegjës për: (i) Aktivitetet financiare të institucioneve të Kosovës, duke përfshirë mbledhjen e tatimeve dhe detyrimet nga burimet brenda Kosovës; (ii) Duke i miratuar buxhetet e Organeve Administrative dhe institucioneve të tjera të Kosovës, me përjashtim të institucioneve komunale dhe të atyre të bashkësive nacionale, përveçse nëse ndryshe është specifikuar këtu; (iii) Duke i miratuar rregullat që kanë të bëjnë me organizimin dhe procedurat e Organeve Administrative të Kosovës; (iv) Aprovimi i listës së ministrave të Qeverisë, duke e përfshirë Kryeminiastrin; (v) Koordinimi i aranzhmaneve arsimore në Kosovë duke i patur parasyshë kompetencat e bashkësive nacionale dhe të komunave; (vi) Zgjedhja e kandidatëve për zyre gjyqsore të propozuar nga Presidenti I Kosovës. (vii) Nxjerrja e ligjeve që siguron qarkullimin e lirë të mallrave, shërbimeve dhe të personave në Kosovë, në pajtim me këtë Marrëveshjen; (viii) Aprovimi i marrëveshjeve të lidhura nga Presidenti mbrenda fushave të përgjegjësisë së Kosovës; (ix) Bashkëpunimi me Kuvendin Federativ dhe me Kuvendet e Republikave dhe ndërmarrja e marrëdhënieve me organet e huaja legjislative; (x) Formimi i kornizave për vetëqeverisje lokale; (xi) Duke i nxjerrë ligjet lidhur me qështjet ndër-komunale dhe marrëdhëniet ndërmjet bashkësive nacionale, atëherë kur eshtë e nevojshme; (xii) Duke i nxjerrë ligjet që e rregullojnë punën e institucioneve mjekësore dhe spitaleve; (xiii) Duke e mbrojtur mjedisin jetësor atëherë kur çështjet ndër-komunale janë të përfshira; (xiv) Miratimi i programeve të zhvillimit ekonomik, shkencor, teknologjik, demografik, rajonal dhe zhvillimit social, si dhe planifikimit urban; (xv) Miratimi i programeve për zhvillim të bujqësisë dhe të vendeve rurale; (xvi) Rregullimi i zgjedhjeve në pajtim me Kapitullin 3 dhe 5; (xvii) Duke e rregulluar pronësinë e Kosovës; dhe (xviii) Duke i rregulluar regjistrat e tokës. (b) Kuvendi do të ketë gjithashtu pushtet që të nxjerrë ligje ne fushat brenda përgjegjsisë së komunave nëse cështja nuk mund të rregullohet në mënyrë efective nga komunat, apo nëse rregullimi nga komunat individuale mund ti dëmtojë të drejtat e komunave të tjera. Në mungesë të ligjit të nxjerë nga Kuvendi, nën këtë nënparagraf që i paraprinë veprimit komunal, Komunat do të mbajnë pushtetin e tyre. Procedura 6. Ligjet dhe vendimet të tjera të Kuvendit do të miratohen nga shumica e Anëtarëve që janë prezent dhe që votojnë 7. Shumica e Anëtarëve të një bashkësie nacionale të zgjedhur për Kuvend sipas paragrafit 1(b) mund të miratojnë mocion se ligji apo vendimi tjetër negativisht ndikon në interesat vitale të bashkësisë së tyre nacionale. Ligji i vënë në pyetje apo vendimi do suspendohet në lidhje me atë bashkësi nacionale përderisa procedura për pajtimin e kontesteve në paragrafin 8 të kompletohet. 8. Procedurat vijuese do të përndoren me rast të mocionit nën paragrafin 7: (a) Anëtarët që bëjnë mocion mbi interesin vital do të arsyetojnë mocionin e tyre. Propozuesve të legjislacionit do t'u ipet rast që të përgjegjen. (b) Anëtarët që bëjnë mocionin, brenda një dite do t'a emërojnë ndërmjetësuesin e zgjedhur nga ata që të ndihmojë arritjen e një marrëveshjeje me ata që e propozojnë legjislacionin. (c) Nëse ndërmjetësimi nuk rezulton me marrëveshje mbrenda shtatë ditësh, çështja mund të dorëzohet për vendosje juridikisht të obligueshme. Vendimi do të merret nga një trup i përbërë nga tre anëtarë të Kuvendit: një Shqiptar dhe një Serb, secili i emruar nga delegacioni i bashkësisë së tij apo të saj nacionale; si dhe anëtari i tretë i cili do të jetë i nacionalitetit të tretë dhe do të zgjedhet brenda dy ditësh me konsensus të Kryesisë së Kuvendit. (i) Mocioni mbi interesin vital do të përkrahet nëse legjislacioni I vënë në pyetje dëmshëm ndikon në të drejtat themelore kushtetuese të bashkësisë, të drejtat shtesë të parapara ashtu në Nenin VII, apo parimin e trajtimit të drejtë. (ii) Nëse mocioni nuk përkrahet, legjislacioni I vënë në pyetje do të hyjë në fuqi për atë bashkësi. (d) Paragrafi (c ) nuk do të aplikohet në selekcionimin e zyrtarëve të Kuvendit. (e) Kuvendi mund t'i përjashtojë vëndimete tjera nga kjo procedurë me anë të ligjit të nxjerrë me shumicë të secilës bashkësi të zgjedhur sipas paragrafit 1 (b). 9. Shumica e anëtarëve do t'a përbëjnë kuorumin. Kuvendi përndryshe do të vendos për rregullat e veta të procedurës. Udhëheqësia 10. Kuvendi do të zgjedh Kryesinë nga mesi i Anëtarëve të vet, e cila do të përbëhet nga Kryetari, dy Nënkryetarë dhe udhëheqësit e tjerë në pajtim me rregullat e procedurës së Kuvendit.Cdo bashkësi nacionale që i plotëson kufizimet e specifikuara në paragrafin 1 (b)(ii) do të jetë e përfaqësuar në udhëheqje. Kryetari i Kuvendit nuk do të jetë nga e njëjta bashkësi nacionalesi Presidenti i Kosovës. 11. Kryetari i Kuvendit do të përfaqësojë atë, të konvokoj mbledhjet, të udhëheqë mbledhjet e tij, të koordinojë punën e cdo komiteti që mund t'a krijojë, dhe t'i ushtrojë detyrat e tjera të përcaktuara me rregullat procedurale të Kuvendit. Neni III: Presidenti i Kosovës 1. Kosova do ta ketë Presidentin i cili do të jetë i zgjedhur nga Kuvendi me anë të shumicës së votave të Anëtarëve. Presidenti i Kosovës do të ketë mandat trivjecar. As një njeri nuk mund të shërbej si President i Kosovës për më shumë se dy mandate. 2. Presidenti i Kosovës do të ketë përgjegjësi për: (i) Do të përfaqësojë Kosovën, përfshirë edhe përfaqësimin para çdo organi ndërkombtar ose federal, apo çdo organi të Republikave; (ii) I propozon Kuvendit kandidat për Kryeministër, për Gjyq Kushtetues, Gjyq Suprem, dhe zyre gjyqsore të tjera në Kosovë; (iii) Mban takime të rregullta me përfaqësues të bashkësive nacionale të zgjedhura në mënyrë demokratike; (iv) I udhëheq marrëdhëniet e jashtme dhe përmbyll marrëveshjet brenda këtij pushteti, në pajtim me autoritetet e institucioneve të Kosovës nën këtë Marrëveshje. Marrëveshjet e tilla hyjnë në fuqi vetëm ateëherë kur aprovohen nga Kuvendi; (v) Përcakton përfaqësuesin i cili do të shëtrbejë në Komisionin e Përbashkët të themeluar nga Neni I.2 të Kapitullin 5 të kësaj Marrëveshjeje. (vi) Mban takime të rregullta me Kryetarët e Federatës dhe Republikave; dhe (vii) Detyrat tjera të specifikuara këtu apo me ligj. Neni IV: Qeveria dhe Organet Administrative 1. Pushteti ekzekutiv do të ushtrohet nga Qeveria. Qeveria do të përgjigjet për implementimin e ligjeve të Kosovës, dhe të autoriteteve të tjera qeveritare kur përgjegjësitë e tilla janë të përcjellura nga ato autoritete. Qeveria do të ketë gjithashtu autoritet t'i propozojë ligjet Kuvendit. (a) Qeveria do të përbëhet nga Kryeministri dhe Ministrat, duke përfshirë së paku një person nga secila bashkësi nacionale në pajtim me kriteret e përcaktuara në paragrafin 1(b) (ii) të Nenit II. Ministrat do të udhëheqin Organet Administrative të Kosovës. (b) Kandidati për Kryeministër të propozuar nga Presidenti do t'ia percjellë listën e Ministrave të Kuvendit. Kryeministri dhe Ministrat e propozuar do të aprovohen nga shumica e tyre prezent dhe që votojnë në Kuvend. Nëse Kryeministri nuk do të mund të fitojë pëlqimin e shumicës për qeverinë, atëherë Presidenti do të propozojë kandidat të ri për Kryeministër brenda një afati prej dhjetë ditëve. (c) Qeveria do të japë dorëheqje nëse miratohet mocioni i mosbesimit me shumicën e votës nga anëtarët e Kuvendit. Në rast të dorëheqjes së Kryeministrit apo të Qeverisë, Presidenti do të zgjedh kandidat të ri për Kryeministër i cili do të shiqojë ta formojë Qeverinë e re. (d) Kryeministri do ta konvokojë mbledhjen e Qeverisë, do ta përfaqësojë Qeverinë në vende të duhura, dhe koordinojë punën e saj. Vendimet e Qeverisë do të kërkojnë shumicën e Ministrave prezent dhe që votojnë. Kryeministri do të ketë votë vendimtare në rast se Ministrat do të ndaheshin në mënyrë të barabartë. Përndryshe, Qeveria do t'i vendosë rregulat e procedurës së saj. 2) Organet administrative do të kenë përgjegjësi që ta ndihmojnë Qeverinë në kryerjen e detyrave të saj. (a) Të punësuarit në Organet administrative do të paraqesin raport të drejtë të popullatës dhe të bashkësive kombëtare të Kosovës. (b) Çdo qytetar i Kosovës i cili pohon se dëmtohet në mënyrë direkte dhe negative për shkak të ndonjë vendimi të organit egzekutiv ose administrativ do të ketë të drejtë për kontrollë gjyqësor të këtij vendimi, pas shfrytëzimit të të gjitha mundësive që ekzistojnë për kontrollë administrativ. Kuvendi do të nxjerr ligj administrativ i cili e rregullon këtë kontrollë. 3. Do të jetë një shef prokuror cili do të jetë përgjegjës për ndjekjen e individëve të cilët i shkelin ligjet penale të Kosovës. Ai do ta udhëheqë zyrën e prokurorit, e cila zyre në të gjitha nivelet do ta ketë personelin që e përfaqëson popullsinë e Kosovës. Neni V: Gjyqësia E përgjithshme 1. Kosova duhet të ketë Gjyqin Kushtetues, Gjyqin Suprem, Gjyqet e Qarkut dhe Gjyqet Komunale. 2. Gjyqet e Kosovës do të kenë juridiksion mbi të gjitha çështjet të cilat ndodhin në Kosovë sipas kësaj Kushtetute apo ligjeve të Kosovës përveç atyre të përcaktuara në paragrafin 3. Gjykatat e Kosovës gjithashtu do të kenë juridiksion mbi cështjet e ligjit Federal, qe i nënshtrohet thirrjes së bërë gjyqit federal në këto çështje, atëherë kur të gjitha apelet në disponim, nën sistemin e Kosovës të jenë shfrytëzuar. 3. Qytetarët në Kosovë mund të zgjedhin që kontestet e tyre civile të zgjidhen në gjyqet tjera në Republikë Federale të Jugosllavisë, gjë që do të thërrasë ligjin zbatues në Kosovë. 4. Rregullat që vijojnë do të zbatohen në lëndët penale. (a) Në fillim të procedurës penale, i pandehuri e ka të drejtën që gjykimi i tij apo i saj të transferohet në gjykatën tjeter të Kosovës të cilën ai apo ajo e cakton. (b) Në lëndët penale në të cilat të gjithë të pandehurit dhe viktimat janë pjesëtar të të njëjtës bashkësi nacionale, të gjithë anëtarët e këshillit gjyqsor do të jenë nga bashkësia nacionale që e zgjedhin, nëse ndonjë palë ashtu kërkon. (c) I pandehuri në lëndën penale në gjykatat e Kosovës e ka të drejtën që të ketë së paku një anëtar të këshillit gjyqsor që e bën hetuesinë nga bashkësia kombtare e tij apo e saj. Autoritet e Kosovës do ta konsiderojnë dhe lejojnë që gjyqtarët e gjyqeve tjera në Republikën Federale të Jugosllavisë të shërbejnë si gjyqtarë të Kosovës për këto qëllime. Gjyqi kushtetues 5. Gjyqi kushtetues do të përbëhet prej nëndë gjyqtarëve. Do të jetë së paku një gjyqtarë i Gjyqit Kushtetues nga secila bashkësi nacionale i cili do t'i plotësojë kushtet e specifikuara në paragrafin 1 (b) (ii) të Nenit II. Deri atëherë kur palët pajtohen ta ndërprejnë këtë rregullim, 5 gjyqtarët e Gjyqit Kushtetues do të zgjidhen nga lista e përpiluar (e nxjerrë) nga Presidenti i Gjyqit Evropian për të Drejtat e Njeriut. 6. Gjyqi kushtetues do të ketë pushtet të zgjedh konteste lidhur me këtë kushtetutë. Ky pushtet do të përfshijë, por nuk është kufizuar me këtë, përcaktimin nëse ligjet janë të zbatueshme në Kosovë, vendimet dhe aktet e Presidentit, të Kuvendit, të Qeverisë, të Komunave, dhe të bashkësive nacionale kompatibile me këtë kushtetutë. (a) Çështjet mund tu drejtohen Gjyqit Kushtetues nga Presidenti i Kosovës, Kryetari apo Nëkryetarët e Kuvendit, Ombudsmani, kuvendet dhe këshillat komunal, dhe nga çdo bashkësi nacionale që vepron sipas procedurave të veta demokratike. (b) Çdo gjyq që gjatë kursit të shqyrtimit të ndonjë çështjeje për të cilin kontesti vjen nga zgjedhja e ndonjë pyetjeje brenda jurikcionit të Gjyqit Kushtetues do t'ia drejtojë çështjen Gjyqit Kushtetues për vendim preliminar. 7. Në rast të shpenzimit të mjeteve tjera legale, Gjyqi kushtetues, me kërkesë të cilitdo person që pohon të jetë viktimë, do të ketë juridikcion mbi ankesat që të drejtat e njeriut dhe liritë fundamentale dhe të drejtat e anëtarëve të bashkësive nacionale që janë përfshirë në këtë kushtetutë, janë shkelur nga ana e autoriteteve publike. 8. Gjyqi Kushtetues do të ketë juridiksion tjetër të tillë, ashtu si mund të jetë përcaktuar në vend tjetër në këtë marrëveshje ose me ligj. Gjyqi Suprem 9. Gjyqi Suprem do të përbëhet prej nëndë gjyqtarëve. Do të jetë së paku një gjyqtarë i Gjyqit Suprem nga secila bashkësi nacionale i cili do t'i plotësojë kushtet e specifikuara në paragrafin 1(b) (ii) të Nenit II. 10. Gjyqi Suprem do t'i dëgjojë apelet nga Gjyqet e Qarkut dhe gjyqet komunale. Përvec nëse ipet ndryshe me Kushtetutë, Gjyqi Suprem do të marrë vendimin final në të gjitha rastet që paraqiten nën ligj të zbatueshëm në Kosovë. Vendimet e tij do të njihen dhe ekzekutohen nga të gjitha autoritetet në Republikën Federale të Jugosllavisë. Funksionimi i Gjyqit. 11. Kuvendi do të përcaktojë numrin e gjyqtarëve të Gjyqeve të Qarkut dhe atyre Komunale, të domosdoshme për plotësimin e nevojave aktuale. 12. Gjyqtarët e të gjitha gjyqeve të Kosovës do të jenë juristë të dalluar me karakter të moralit më të lartë. Ata do të jetë gjerësisht përfaqësues të bashkësive nacionale të Kosovës. 13. Largimi i gjyqtarit të Kosovës do të kërkojë koncensus të gjyqtarëve të Gjyqit Kushtetues. Gjyqtari i Gjyqit Kushtetues largimi i të cilit është në pyetje, nuk do të marrë pjesë në vendimin mbi rastin e tij. 14. Gjyqi Kushtetues do të miratojë rregullat për vete dhe për gjyqet tjera në Kosovë. Gjyqi Kushtetues dhe Gjyqi Suprem do t'i miratojnë vendimet me anën e shumicës së votave të anëtarëve të tyre. 15. Përvec nëse është përcaktuar në rregullat e tyre, të gjitha gjyqet e Kosovës do të mbajnë procedura publike. Ato do t'i botojnë mendimet që i përfshijnë arsyet e tyre për vendimin e marrë. Neni VI: Të Drejtat e Njeriut dhe liritë Fundamentale 1. Të gjitha Organet në Kosovë duhet të sigurojnë respekt për të drejtat e njeriut dhe liritë fundamentale në Kosovë, ndërkombëtarisht të njohura. 2. Të drejtat dhe liritë të parashtruara në Konventën Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Fundamentale si dhe protokolet e saj, do të aplikohen drejtpërdrejtë në Kosovës. Instrumentet tjera të të drejtave të njeriut ndërkombëtarisht të njohura, të dekretuara në ligj nga Kuvendi i Kosovës gjithashtu do të aplikohen. Këto të drejta dhe liri do të kenë prioritet mbi të gjitha ligjet tjera . 3. Të gjitha gjyqet, agjencionet, insitucionet qeveritare dhe institucionet tjera publike të Kosovës, ose që veprojnë në lidhje me Kosovë, duhet të sillen sipas këtyre të drejtave të njeriut dhe lirive fundamentale. Neni VII: Bashkësitë Nacionale 1. Bashkësitë nacionale dhe anëtarët e tyre do të kenë të drejta shtesë ashtu si përfshihen më poshtë në mënyrë që ta ruajnë dhe ta shprehin identitetin e tyre nacional, kulturor, fetar dhe gjuhësor në përputhshmëri me standardet ndërkombëtare dhe Aktin Final të Helsinkut. Këto të drejta do të ushtrohen në pajtuëshmëri me të drejtat e njeriut dhe lirive fundamentale. 2. Çdo bashkësi nacionale mund t'i zgjedhë, përmes mjeteve demokratike dhe në mënyrë konsistente me dispozitat e Kapitullit 3 të kësaj Marrëveshjeje, institucionet për administrim të çështjeve në Kosovë. 3. Bashkësitë nacionale do tu nënshtrohen ligjeve të zbatuara në Kosovë, që sigurojnë se çdo veprim apo vendim që i përket bashkësive nacionale duhet të jetë jo-diskriminues. Kuvendi do të vendosë mbi procedurën për zgjidhjen e kontesteve në mes të bashkësive nacionale. 4. Të drejtat shtesë të bashkësive nacionale, që veprojnë përmes institucioneve të tyre demokratikisht të zgjedhura, janë që ta: a) ruajnë dhe mbrojnë identitetin e tyre nacional, kulturor, religjioz dhe gjuhësor, duke përfshirë: (i) mbishkrimi i emrave lokalë të qyteteve dhe fshatërave, lagjeve dhe rrugëve, si dhe emrave tjerë topografik në gjuhë dhe alfabet të bashkësisë nacionale si shtesë shenjave në gjuhën shqipe dhe serbe, në pajtim me vendimet lidhur me stilin dhënë nga institucionet komunale; (ii) sigurimi i informatave në gjuhë dhe alfabet të bashkësisë nacionale; (iii) sigurimi i arsimit dhe formimi i insititucioneve të arsimit, sidomos shkollimi në gjuhë dhe alfabet të vet si dhe në kulturë dhe histori kombëtare, për të cilat autoritetet relevante do të sigurojnë ndihmë finansiale; planprogramet do të reflektojë frymën e tolerancës në mes të bashkësive nacionale dhe respektin për të drejtat e anëtarëve të të gjitha bashkësive nacionale në përpuethshmëri me standardet ndërkombëtare; (iv) Gëzimi i kontakteve të papenguara me përfaqësuesit e bashkësive nacionale respektive, brenda Republikës Federale të Jugosllavisë dhe jashtë; (v) Përdorimi dhe çfaqja e simboleve kombëtare, duke përfshirë simbolet e Republikës Federale të Jugosllavisë dhe Republikës së Sërbisë; (vi) Mbrojtja e praktikës kombëtare në të drejtën familiare, nëse komuniteti (bashkësia) vendosë, rregullimi i rregullave në laminë e trashëgimisë; familjes dhe raporteve martesore; kujdestaria dhe adoptimi; (vii) Ruajtja e lokacioneve religjioze, historike, apo kulturore me rëndësi për bashkësinë nacionale, në bashkëpunim me autoritetet tjera; (viii) Implementimi i shëndetësië dhe shërbimeve sociale në baza jodiskriminuese për qytetarët dhe bashkësitë nacionale; (ix) Funksionimi i institucioneve fetare në bashkëpunim me autoritete fetare; dhe (x) Pjesëmarrja ne organizata rajonale dhe joqeveritare ndërkombetare në pajtim me procedurat e ketyre organizatave. (b) Të garantohet hyrja dhe përfaqësimi në mediat publike për informim, duke përfshirë dispozitat për programe të ndara në gjuhë relevante nën udhëheqjen e të nominuarve nga ana e bashkësisë nacionale përkatëse në bazë të drejtë dhe të barabartë; dhe (c) Financimi i aktiviteteve të tyre duke i mbledhur pagat nga bashkësitë nacionale, nese ashtu vendoset nga komuniteti (që të mblidhet kjo shumë nga bashkësia përkatëse) 5. Anëtarët e bashkësive nacionale gjithashtu do të garantojnë individualisht: (a) Të drejtën për gëzim të kontakteve të papenguara me anëtarët e bashësisë nacionale respektive kudo tjetër në Republikën Federale të Jugosllavisë dhe jashtë; (b) Çasje të barabartë të punësimit në shërbimet publike të të gjitha niveleve; (c) E drejta për përdorim të gjuhës dhe alfabetit të tyre; (d) E drejta për përdorim dhe çfaqje të simboleve të bashkësive nacionale; (e) E drejta për pjesëmarrje në institucione demokratike që do të përcaktojnë ushtrimin e bashkësive nacionale të të drejtës kolektive të parapara në këtë Nen; dhe (f) E drejta për formimin e asociacioneve kulturore dhe fetare, për të cilat autoritetet relevante do të sigurojnë ndihmë financiare. 6. Çdo bashkësi kombëtare dhe, aty ku është e përshtatshme, anëtarët e tyre që veprojnë në mënyrë individuale mund t'i ushtrojnë këto të drejta shtesë përmes Institucioneve Federale dhe Institucioneve të Republikave në pajtim me procedurat e këtyre institucioneve dhe pa paragjykim ndaj aftësive të institucineve të Kosovës për kryerjen e përgjegjësive e tyre. 7. Çdo person do të ketë të drejtën të zgjedhë lirisht që të trajtohet apo të mos trajtohet si pjesëtarë i bashkësisë nacionale, dhe nuk do të rezultojë me kurfarrë jopërparësie nga kjo zgjidhje apo nga ushtrimi i të drejtave lidhur me këtë zgjidhje. Neni VIII: Komunat 1. Kosova do t'i ketë komunat ekzistuese. Ndryshimet mund të iu bëhen kufinjëve komunal me akt të të Kuvendit të Kosovës, pas konsultimit me autoritetet e komunave të interesuara. 2. Komunat mund të zhvillojnë marrëdhënie në mes vete për benefit të tyre të dyanshëm. 3. Çdo komunë do të ketë një Kuvend, një Këshill Ekzekutiv, dhe organe të tilla administrative që komunat mund të krijojnë. (a) çdo bashkësi nacionale anëtarësia e të cilës përbën së paku 3 përqind të popullsisë së komunës do të përfaqësohet në Këshill në proporcion me pjesëmarrjen e saj në popullsinë e komunës apo nga një anëtar, cilido që është më i madh. (b) Para kompletimit të censusit, kontestet mbi përqindjen e popullatës komunale për qëllime të këtij paragrafi, do të zgjidhen me referencë të deklaratave të anëtarësisë së bashkësive nacionale në regjistrimin e votuesve. 4. Komunat do të kenë përgjegjësi për: (a) zbatimin e ligjeve, siç është përcaktuar në Aneksin 2 të kësaj Marrëveshjeje; (b) rregullimi dhe kur është e duhur, sigurimin e kujdesit ndaj fëmijës; (c) sigurimin e arsimit në pajtim me të drejtat dhe detyrat e bashkësive nacionale, dhe në frymën e tolerancës ndërmjet bashkësive nacionale dhe respektimit e të drejtave të anëtarëve të të gjitha bashkësive nacionale në pajtim me standardet ndërkombëtare; (d) mbrojtjen e mjedisit jetësor komunal; (e) rregullimin e tregtisë dhe të dyqaneve në pronësi private; (f) rregullimin e gjuetisë dhe i peshkatarisë; (g) planifikimi dhe kryerja e punëve publike me rëndësi komunale, duke i përfshirë rrugët dhe sistemin e ujësjellësit, dhe participimi në planifikimin dhe kryerjen e projekteve të punëve publike jashtë Kosovës, në koordinim me komunat tjera dhe autoritetet e Kosovës; (h) rregullimin e shfrytëzimit të tokës, plani urban, rregulloret mbi ndërtime dhe ndërtimin e shtëpive; (i) programet zhvillimore për turizëm, industri hotelierike, shërbime ushqimore [catering] dhe sport; (j) organizimin e panaireve dhe tregjeve lokale; (k) organizimin e shërbimeve publike me rëndësi komunale, duke përfshirë shërbimin e zjarrëfikësve, shërbimin e reagimit ndaj rastave urgjente dhe policisë, në pajtushmeri me Kapitullin 2. të kësaj Marrëveshjeje; dhe (l) finansimin e punës të institucionave komunale, duke përfshirë ngritjen e tatimave, dhe përgatitjen e buxheteve. 5. Komunat gjithashtu do të kenë përgjëgjsinë për të gjitha fushat tjera të cilat hyjnë nën pushtetin e Kosovës, të cilat nuk janë të përcaktuara shprehimisht në ndonjë pjesë tjetër, që i nënshtrohen dispozitave të Nenit II.5 (b) të kësaj Kushtetute. 6. Çdo komunë do të udhëheqë punën në menyre publike dhe do të mbajë evidencë të bisedimeve dhe vendimeve që do të jenë në disponim publik. Neni IX: Përfaqësimi 1. Qytetarët në Kosovë do të kenë të drejtën për pjesëmarrje në zgjedhjen e: (a) Më se paku dhjetë deputetëve në Dhomën e Qytetarëve të Kuvendit Federal; dhe (b) Më se paku njëzet deputetëve në Kuvendin Nacional të Republikës së Sërbisë. 2. Modalitetet e zgjidhjeve për deputetët e përcaktuar në paragrafin 1 do të përcaktohen nga Republika Federale e Jugosllavisë dhe Republika e Sërbisë respektivisht, nën procedurat që do të pajtohen me Shefin e Misionit Implementues. 3. Kuvendi do ta ketë mundësinë të prezentojë para autoriteteve përkatësie listën e kandidatëve prej së cilës do të nxiren: (a) më se paku një qytetar në Kosovë të sherbejë në Qeverinë Federale dhe më se paku një qytetarë në Kosovë të shërbejë në Qeverinë e Republikës së Sërbisë; dhe (b) Më se paku një gjyqtar në Gjyqin Kushtetues Federal, nje gjyqtar në gjyqin Federal dhe tre gjyqtarë në Gjyqin Suprem të Sërbisë. Neni X: Amandament 1. Kuvendi do të ketë mundësi që me anë të shumicës prej 2/3 të Anëtarëve të saj - shumicë që duhet të permbajë shumicën Anëtarëve që janë zgjedhur sipas II.1 (b) (ii), prej secilës bashkësi nacionale të caktuar si e tillë, të miratojë nene të tjera të kësaj Kushtetute. 2. Megjithate nuk do të ketë amandamente për Nenin I. 3-8 apo për këtë Nen, dhe asnjë amandament nuk do të zvogëlojë të drejtat të dhëna me Nenin VI dhe VII. Neni XI: Hyrja në Fuqi Kjo Kushtetutë do të hyjë në fuqi pas nënshkrimit të kësaj Marrëveshjes. Kapitulli 2 Sigurimi Publik Policor dhe Civil Neni 1: Parimet e Përgjithshme 1. Të gjitha agjencionet për kontrollimin e zbatimit të ligjeve, organizatat dhe personeli i Palëve, që për qëllime të këtij Kapitulli do të përfshijë doganierët dhe policinë kufitarë të cilët punojnë në Kosovë, do të veprojnë në pajtim me këtë Marrëveshje dhe do tu përmbahen standardave te njohura ndërkombëtarisht për të drejtat e njeriut dhe procesit gjyqësor. Në zbatimin e funskioneve të tyre, personeli për kontrollimin e zbatimit të ligjeve nuk do të diskriminojnë në asnjë bazë, p.sh. gjinisë, racës, ngjyrës së lëkurës, gjuhës, fesë, përcaktimit politik dhe përcaktimet tjera, origjinës nacionale apo sociale, lidhjes me ndonjë bashkësi nacionale, pronës, lindjes, apo ndonjë statusi tjetër. 2. Palët ftojne Organizatën për Siguri dhe Bashkpunim në Europë (OSBE-në) përmes Misionit Implementues (MI) te vëzhgojë dhe mbikëqyr implmentimin e ketij Kapitulli dhe dispozitat shoqëruese të kësaj Marrëveshjeje. Shefi i Misionit Implementues (CIM-ang.) apo i deleguari i tij, do të ketë autoritet që tu japë Palëve dhe organeve plotësuese direktiva bindëse, lidhur me çështjet për sigurimin policor dhe civil në mënyrë që të arrihet pajtimi i Palëve me dispozitat e këtij Kapitulli. Palët pajtohen që tërësisht të bashkëpunojnë me MI-në dhe tu nënshtrohen direktivave të saj. Personeli në kuadër të MI-së të cilit i është përcaktuar të kryejë detyrë rreth çështjeve policore, do të kenë të drejtë të mbajnë uniforma përderisa shërben në këtë pjesë të misionit. 3. Duke i kryer detyrat e tij, CIM do të informojë dhe konsultojë KFOR-in në mënyrë të duhur. 4. MI-ja do të letë e autorizuar të: (a) Vëzhgojnë dhe inspektojnë aktiviteteve qe kanë të bëjnë me kontrollimin e zbatimit të ligjeve, personelin dhe lokalet, duke përfëshirë këtu edhe policinë kufitare dhe njësitë doganore, si dhe organizatat gjyqësore shoqëruese, strukturat dhe procedurat; (b) Këshillojnë forcat dhe personelin për kontrollimin e zbatimit të ligjeve, duke përfshirë këtu edhe policinë kufitare dhe njësitë doganore, dhe kur është e nevojshme, i shtyejnë këto njësi që të jenë në pajtueshmëri me këtë Marrveshje, duke pëfshirë ketu edhe këtë Kapitull, dhe japin direktiva përkatëse bindëse në koordinim me KFOR-in; c) Marrin pjesë dhe udhëheqin stërvitjen e personelit për kontrollimin e zbatimit të ligjeve; d) Në bashkëpunim me KFOR-in, vlerësojnë kërcënimet ndaj rendit publik; (e) Këshillojnë dhe u ofrojnë udhëheqje autoriteteve qeveritare për masat që duhet marrë kur kemi të bëjmë me kërcënimin e rendit publik, dhe saj i përket organizimit në mënyre efikase të agjencioneve për kontrollimin e zbatimit të ligjeve; (f) Shoqërojnë personelin e Palëve për kontrollimin e zbatimit të ligjeve kur ata i kryejnë detyrat e tyre, sipas mendimit të duhur te MI-së; (g) Diciplinojë apo largojë prej detyrës personelin e Palëve per siguri publike me shkas; dhe (h) Kërkojnë perkrahje të duhur prej kommunitetit ndërkombëtar për zbatimin e ligjeve, që të mundesojnë që MI-ja të mund të zbatojë detyrat e caktuara me këtë Kapitull. 5. Autoritetet Kosovare, Republikane, dhe Federative për zbatimin e ligjeve dhe autoritetet ushtarake Federal do të jenë të detyruar, në fushat respektive të pushtetit që kanë, të mundësojnë lëvizjen e lirë dhe të sigurt për të gjithë njerëzit, automjete dhe mallra. Ky obligim përfëshin detyrën për lejim të lëvizjes [kalimit] së papenguar të pajisjeve policore në Kosovë, gjë që eshte aprovuar nga CIM dhe COMKFOR për përdorim nga ana e policisë Kosovare, duke përfshirrë këtu cfaredo perkrahje tjetër dhëne nën nënparagrafin 4 (h) më lartë. 6. Palët ndërmarrin si detyrë të ndihmohen reciprokisht, kur kërkohet, në dorëzimin e të akuzuarve për ndëmarje të akteve kriminale brenda juridiskionit të Palës, dhe në hetimin dhe persekutimin e shkeljeve tej kurfirit të Kosovës me pjesët tjera të RFJ-së. Palët do të zhvillojnë procedurë dhe mekanizma për të cilat janë pajtuar, si përgjegje në keto kerkesa. CIM apo i deleguari i tij do t'i zgjidhë kontestet në këto çështje. 7. MI-ja do ta ketë për qëllim transferimin e përgjegjësive për kontrollimin e zbatimit të ligjeve të përshkruara në Nenin II (më poshtë), autoriteteve dhe organizatave të përshkruara në Nenin II, në kohë praktike së më të shpejtë e cila është në pajtueshmëri më sigurin publike civile. Neni II : Policija Komunale 1. Derisa ndërtohen njësitë komunale policore, të organizuara dhe të stacinouara në nivele komunale dhe municipale, do të marrin për detyrë përgjegjësinë primare për kontrollimin e zbatimit të ligjeve në Kosovë. Përgjegjesitë specifike të policisë komunale do të përfëshijnë patrollimet policore dhe evitimin e krimeve, hetimet e krimeve, arrestimin dhe mbajtjen e të pandehurit, kontrollimin e turmave, dhe kontrollimin e komunikacionit. 2. Numri dhe Përbërja. Numri i gjithmbarshëm i policisë komunale themeluar nga ana e kësaj Marreveshjeje që operon në Kosovë nuk do të tejkalojë 3,000 oficerë aktiv për kontrollimin e zbatimit të ligjeve. Sidoqoftë, CIM do të ketë pushtet të rrisë apo të ulë ketë numër (kufi) nëse e shef këtë aksion të arsyeshëm për nevoja operative. Para se të merret një vendim i tillë, CIM do të konsultohet me Administratën për Jurispondencë Penale dhe me autoritetete tjera të duhura. Bashkësitë nacionale në cdo komunë do të jenë drejtë të perfaqësuar në njësi komunale të policisë. 3. Administrata për Jurispondence Penale: (a) Do të themelohet Administrata për Jurispondence Penale (AJP-ja)--[Criminal Justice Administration (CJA)]. Do të jetë Organ Administrativ i Kosovës, që do t'i pergjijget një antari të Qeverisë së Kosovës, i cili do të përcaktohet nga Qeveria. AJP-ja do të mirret me koordinimin e përgjithshëm te zbatimit të ligjeve në Kosovë. Funksionet specifike të AJP-së do të përfëshijnë mbikëqyrjen e përgjithsme mbi, dhe këshëllimet për, forcat e policëve komunale nëpërmjet komandantëve të tyre, duke ndihmuar në koordinim në mes të forcave te veçanta të njesive policre komunale, dhe mbikëqyrjen e operacioneve të Akademisë policore. Duke i ushtruar keto detyra, AJP-ja mund të japë direktiva, të cilët janë të obliguara për komandantët dhe personelin e policisë komunale. Në zbatimin e detyrave të saj, AJP-ja do të jetë nën cdo direksionve që ipet nga ana e CIM-it. (b) Brenda 12 muajve të formimit të AJP-së, AJP-ja do t'i dorezojë CIM-it planin për koordinim dhe zhvillim të organeve për kontrollimin e zbatimit të ligjeve dhe të personelit në Kosovë që bijnë nën jurispondencën e saj. Ky plan do të shërbejë si kornizë për koordinimin dhe zhvilimin e kontrollimit të zbatimit ligjeve në Kosovë, dhe do të mund të modifikohen nga CIM. (c) Ky MI do të mundohet që sa më shpejtë të zhvillojë kapacitetinn e AJP-së. Përderisa AJP-ja nuk mund të kryejë obligimet të spjeguara në paragrafet e mëparshëm, determinuar nga CIM, MI-ja do t'i kryejë këto funksione. 4. Komandantët Komunalë. Me pëlqimin e këtij CIM-I, çdo komunë do të emërojë, dhe mund të shkarkojë, me anë të shumicës së votës nga ana e këshilit komunal, komandantët e policisë komunale më përgjegjesinë për operacinet policore mbrenda komunës. 5. Shërbimi në Polici (a) Rekrutimi i personelit për sigurim publik do të bëhet kryesisht në nivel lokal. Qeveria lokale dhe komunale, përgjatë konsultimeve me Komisione Komunal për Jurispondencë Penale, do të nominojë kandidatë që do të vijonë Akademinë Policore të Kosovës. Oferta për punësim do të bëhet nga ana e komandantëve policor komunal, me pëlqimin e drejtorit të akademisë, vetëm pasi që kandidati ka mbaruar me sukses kursin themelor për rekrutë të Akademisë. (b) Regrutimi, seleksioni, dhe stërvitja e oficerëve të policisë komunale do të bëhet nga ana e MI-së gjatë periudhës së funksionimit të saj. (c) Nuk do të ndalohet shërbimi në policinë komunale në bazë të aktiviteteve të mëparshme politike. Megjithate, antarëve të policisë që ushtrojnë këtë detyrë publike, nuk u lejohet pjesëmarrja në aktivitete politiko-partiake pervec anëtarësimit në këto parti. (d) Shërbimi i vazhdueshëm në polici varet nga sjellja, në pajtueshmëri me konditat e kesaj Marrëveshjeje, duke përfëshirë këtu edhe këtë Kapitull. MI-ja do të mbikëqyrë vlerësimet e rregullta te oficerve për kryerjen e funksioneve të tyre, vlersime të cilat do të jenë ne pajtim me normat ndëerkombëtare. 6. Uniformat dhe Pajisjet. (a) Të gjithë policët komunal, perveç atyre që marrin pjesë në kontrollimin e turmave të qytetarve, do të mbajnë uniformë standarde. Uniformat do të përfshijnë shenjën (begjin), identifikimin me fotografi, dhe begjin me emrin. (b) Policija Komunale mund të posedojë revole, pranga dore, shufër, dhe radio. (c) Me mundësi për autorizim apo modifikim nga ana e këtij CIM-it, cdo komunë mund të mbajë, në kryeqendrat komunale apo stacionet komunale, jo më shumë se një armë me tytë të gjatë, tyta e se cilës nuk guxon të jetë më e gjatë se 7,62 mm, per cdo 15 officerë policorë të caktuar për komunë. Çdo armë e tillë duhet të aprovohet dhe e regjistrohet nga ana e këtij MI dhe KFOR-it sipas procedurave të themeluara nga CIM-it dhe COMKFOR-it. Kur nuk janë në përdorim, keto armë do të ruhen në mënyrë të sigurtë dhe cdo komunë do të mbajnë regjistrin të këtyre armëve. i) Në rast rreziku të shkeljes serioze të ruajtjes se rendit, rast ku i cili justifikon përdorimin e armve në pyetje, komandanti i policisë komunale do duhej të marrë pëlqimin e këtij MI para përdorimit të këtyre armëve. ii) komandanti i poicisë komunal mund të autorizojë përdorimin e këtyre amëve pa pëlqimin paraprak të këtij MI vetëm në raste të vetëmbrojtjes. Në raste të tilla, komandanti ëhtë i detyruar që brenda një ore ta raportojë këtë incident MI-së dhe KFOR-it. iii) Nëse CIM-i determinon se përdorimi i këtyre armëve nga ana e anëtarve të policisë komunale është në mënyrë kontradiktore me këtë Kapitull, ai mund të marë masa diciplinore; këto masa mund te përfshijnë zvogëlimin e numrit të armëve të cilat janë lejuar për forcën policore komunale, apo shkarkimin ose diciplinimin e officerit i cili ishte i invlovuar. d) Officerët policor komunal të angazhuar në punën e kontrolimit të tubimit të populsisë do të furnizohen me pajise të përshtatshme për punën e tyre, duke pëfshirë këtu shufrat, helmetet dhe mbrojtëset, pajisje këto që duhet të aprovohen nga MI-ja. Neni III: Akademija Policore e Përkohëshme 1. Nën mbikqyrjen e MI-së, AJP-ja do të themelloj Akademi Policore të Përkohshme e cila do të ofroj stërvitje profesionale të obligueshme për gjithë personelin e sigurisë publike, duke përfëshirë këtu edhe policinë kufitare. Derisa të themelohet Akademia Policore e Përkoshme, MI-ja do të mbikëqyr një program të përkohshëm për stërvitje të personelit të sigurisë publike dhe policisë kufitare. 2. Personeli i sigurisë publike do të jetë i obliguar me sukses të mbarojnë kursin për studime policore para se të mund të shërbejnë si officer policor komunal. 3. Akademija do të udhëheqet nga një Drejtor i cili është caktuar, por mund edhe të shakrkohet nga AJP-ja, në konsultime me Komisionin Kosovar për Jurispondencë Penale dhe MI-në. Drejtori do të konsultohet me MI-në dhe do te pajtohet në tërësi me rekomendimet dhe këshillat e saj. 4. Të gjitha lokalet Republikane dhe Federale për stërvitjen e policëve në Kosovë, duke përfshirë këtu edhe Akademinë në Vushtrri, do të ndërprejnë funskionimin e tyre brenda 6 muajve pas hyrjes ne fuqi të kësaj Marrëveshjeje. Neni IV: Komisionet Për Jurispondence Penale 1. Palët do ta themelojnë Komisionin për Jurispondence Penale të Kosovës, dhe Komisionet për Jurispondence Penale Komunale. CIM-i apo i deleguari i tij do t'i kryesojnë mbledhjet e këtyre Komisioneve. Këto do të jenë forume per bashkëpunim, koordinim, dhe zgjidhjen e kontesteve lidhur me kontrollomin e zbatimit të ligjeve dhe sigurinë civile publike në Kosovë. 2. Funksionet e Komisioneve do të përfshijnë: (a) Vëzhgimin, shqyrtimin, dhe dhënjën e rekomandimeve lidhur me punën e personelit për kontrollim të zbatimit të ligjeve dhe politikës në Kosovë, duke përfshirë edhe njësitë policore komunale; (b) Shqyrtimin dhe rekomandimin lidhur me rekrutimin, selektimin dhe stërvitjen e oficerëve të policisë komunale dhe komandantëve; (c) Do t'i konsiderojë vërejtjet lidhur me praktikën policore të shtruar nga ana e individëve apo bashkësive nacionale, dhe të japin informata dhe rekomandime komandantve të policëve komunale dhe CIM-it me qëllim që këto të dhëna të mund të hynë në shqyrtimin e kryerjes së punës së oficerëve policorë; dhe (d) Vetëm në Komisionin për Jurispondence Penale të Kosovës: Në konsultim me perfaqësuesit e emruar të policisë lokale, Republikane dhe Federale, e monitorojnë ndarjen e jurisdikcionit në rastet kur jurisdikcioni penal gërshetohet midis autoriteteve të Kosovës, Republikës dhe atyre Federale. 3. Anëtarësia në Komisionin të Jurispondencës Penale të Kosovës dhe ne cdo Komision Komunal për Jurispondence Penale do ta perfaqësojë popullaten, dhe do të përfshijë: a) Në Komisionin për Jurispondencë Penale të Kosovës: i) Një përfaqësues nga cdo komunë; ii) Kryesuesi i AJP-së; iii) Një përfaqësues i cdo komponenti për kontrollimin e zbatimit të ligjeve, që vepron në Kosovë, qofshin republikan apo federativë (si p.sh. policija doganore dhe policija kufitare); iv) Një përfaqësues nga cdo bashkësi nacionale; v) Një përfaqësues i MI-së, gjatë veprimit të saj në Kosovë; vi) Një përfaqesues nga gardi kufitar i ushtrise Jugosllave, siq është e duhur; vii) Një përfaqesues i MUP-it, siq është e duhur, sa të jenë prezent në Kosovë; dhe viii) Një përfaqësues nga KFOR-i, siq është e duhur. b) Në Komisionet Komunale për Jurispondence Penale: i) Komandanti i Policisë Komunale; ii) Përfaqësuesi i cilësdo komponentë Republikane apo Federale per kontrollimin e zbatimit të ligjeve që verpon në komunë; iii) Një përfaqësues i cdo bashkësie nacionale; iv) Një përfaqësues civil i qeverisë komunale; v) Një përfaqësues i MI-së, gjatë periudhës së verpimit të saj në Kosovë; vi) Një përfaqësues i gardit kufitar të ushtrisë Jugosllave, i cili do të ketë statusin e vëzhguesit, sic është e duhur; dhe vii) Një përfaqesues i KFOR-it, sic është e duhur. 4. Çdo Komision për Jurispondence Penale do të mblidhet më së paku cdo muaj, apo me kërksën e cilitdo antar të Komisionit. Neni V: Operacionet Policore në Kosovë 1. Policia komunale e themeluar sipas kësaj Marrëveshjeje do të ketë pushtet ekslusiv për kontrollimin e zbatimit të ligjeve the juridiksionin e saj, dhe do të jetë e vetmja prezencë policore në Kosovë pas redukimit dhe tërheqjes evetuale të MUP-it nga Kosova, përvec policisë kufitare, siq është e specifikuar në Nenin VI dhe të mbështetjes dhënë sipas Nenit I.(3) (h). (a) Gjatë tranzicionit në polici komunale, MUP-i i mbetur do të mirret vetëm me punë policore normale, dhe do të redukohet, sipas orarit të spjeguar në Kapitullin 7. (b) Gjatë periudhës së redukimit me faza të MUP-it, MUP-i në Kosovë do të ketë pushtet vetëm për zbatimin e funksioneve civile policore, dhe do të jetë në mbikqyrje dhe kontrollë të CIM-it. MI-ja mund ta shkarkojë nga detyra, apo të zbatojë diciplinë ndaj çdo antari të MUP-it i cili pengon implementimin e kësaj Marrëveshjeje. 2. Zbatimi i Ligjeve Konkurente në Kosovë (a) Përveç se si është dhënë në Nenin V.1 dhe Nenin VI, autoritetet Federale dhe Republikane për kontrollimin e zbatimit të ligjeve mund të veprojnë në Kosovë vetëm atëherë kur janë duke ndjekur individë të pandehur, i cili ka bërë shkelje kriminale serioze. i) Autoritetet Federale dhe Republikane duhet që sa me shpejtë (praktikisht), por jo më vonë se një orë pas hyrjes së tyre në Kosovë duke nxituar pas ndonjë te pandehuri, të lajmërohen tek autoritetet Kosovare për kontrollimin e zbatimit të ligjeve që gjinden në afërsi, dhe t'iu tregojnë se nxitimi ka hyrë (kaluar) në Kosovë. Pas informimit të autoriteteve Kosovare, nxitimi i më tejmë do të bëhet në bashkëpunim dhe koordinim me zyrtarët Kosovarë. Pas zënies së të pandehurit, i pandehuri do t'i dorëzohet autoriteteve që filluan nxitimin. Nëse i pandehuri nuk zihet brenda 4 orëve, pala qe filloi nxitimin do ta lëshojnë Kosovën menjëherë, përveq nëse janë të ftuar nga ana e AJP-së apo të MI-së që ta vazhdojnë nxitimin e tyre. ii) Ne rast se nxitimi pason me arrestim, dhe e tërë procedura është i shkurtë dhe nuk ka kalur nje oreshin per notifikim, pas arestimit, zyrtarët Kosovar dote njoftohen dhe do te ju ipet rasti që të takojnë të arrestuarin para largimit të tij nga Kosova. iii) Personeli qe mirret me nxitim sipas dispozitave të këtij Neni mund të jenë vetem policë civilë, mund të mbajnë vetëm armë të duhur për policë civilë të rëndomtë (armë brezi, dhe armë me tytë të gjatë, e cila nuk kalon 7.62 mm), mund të lëvizin vetëm në vetura policore me shënja zyrtare, dhe numri i personelit nuk mund të tejkaloj tetë vetë në të njejtën kohë. Lëvizja në vetura të blinduara është rreptësisht e ndaluar. iv) Rregullat e njejta do t'u takojnë zyrtarëve Kosovar që marrin pjesë në nxitimin e ndonjë të panderhuri ne territorin federal, jashtë Kosovës. b) Cdo palë do të ofrojë nivelin së më të lartë te ndihmës reciproke lidhur me cështjet e kontrollimit të zbatimit të ligjeve si përgjigje në kërkesë të dhënë. Neni VI: Sigurimi i Kufijve Ndërkombëtar 1. Qeverija e RFJ-së do të kujdeset për pikat kalimtare zyrtare në kufirin saj ndërkombëtar (me Shqipërinë dhe me FYROM-in) 2. Personeli i Organizatave të përmendura më poshtë mund të jetë prezent përgjatë kufive nderkombëtar të Kosovës dhe tek pikat kalimtare ndërkombëtare dhe nuk mund të veprojnë jashtë pushtetit të përshkruar në këtë Kapitull. a) Policija Kufitare e Republikës së Sërbisë i) Policija Kufitare dotë vazhdojnë të ushtrojnë autoritetin e vet në kufirin ndërkombëtar të Kosovës dhe në lidhje me zbatimin e ligjeve të RFJ-së për immigracion. Numri i përgjithëshëm i policëve kufitarë do të zvogëlohet në 75 brenda 14 ditëve pas hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje. ii) Duke mbajtur numrin e personelit kufitar të specifikuar në nënparagrafin (i), radhët e Policëve Kufitarë egzistues që veprojnë në Kosovë do të zmadhohen nga radhët e rekruteve të rinjë, ashtu që të përfaqësojnë popullatën e Kosovës. (iii) E tërë Policija Kufitar e stacionuar në Kosovë duhet të vijojë stërvitjen në Akademinë Policore të Kosovë brenda 18 muajve pas hyrjes në fuqi të kësaj marrëveshjeje. b) Zyrëtarët Doganorë i) Shërbimi Doganor i RFJ-së do të vazhdoj të ushtroj jurisdiksion në pikë-kalimet kufitare ndërkombëtare zyrtare të Kosovës, dhe në depotë doganore si të jetë e nevojshme në Kosovë. Numri i përgjithshëm i personelit doganor do të zvogëlohet në 50 brenda 14 ditëve pas hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje. ii) Oficerët Shqiptarë të Kosovës të Shërbimit doganor do të ushtrohen dhe të shpërblehen nga RFJ-ja. (c) CIM-I do të bëjë shqyrtim periodik të nevojave të policëve kufitar dhe doganorë dhe do të kenë autoritet që të rrisin apo zvogëlojnë numrin e personelit të specifkuar në paragrafet (a)(i) dhe (b)(i) më lartë, në mënyrë që të reflektohet nevoja operative dhe të përshtatet përbërja e çdo njësije doganore. Neni VII: Arrestimi dhe Mbajtja 1. Përvec sipas Nenit I.(3)(h) dhe seksioneve (a)-(b) të këtij paragrafi, vetëm oficerët e policisë komunale do të jenë të autorizuar që të arrestojnë dhe të mbajnë individët ne Kosovë. (a) Policija Kufitar do të jetë e autorizuar brenda Kosovës që të arrestojnë dhe të mbajnë individët të cilët kanë shkelur dispozitat penale të ligjeve të imigracionit. (b) Oficerët të Shërbimit doganorë do të jenë të autorizuar brenda Kosovës që të arrestojnë dhe të mbajnë individët të cilët kanë shkelur ligjet doganor. 2. Menjëherë pas arrestimit, oficeri që e ka bërë arrestimin do ta informojë Komisionin Komunal për Jurispondencë Penale më të afërt, për arrestimin dhe mbajtjen e të arestuarit. Pastaj ai do ta transferojë të arrestuarin në brugun përkatës më të afërt ne Kosovë, në rastin së më të shpejtë. 3. Oficerët mund të përdorin forcë të arsyeshme dhe te nevojshme në pajtim me rrethanat që të mundsojnë arrestimin dhe që ta mbajnë të arrestuar. 4. Kosova dhe komunat e saj përbërësedo të themelojnë burgje që të mbajnë të pandehurit dhe që të burgosin individët të fajsuar me shkeljen e ligjeve të zbatueshme të Kosovës. Burgu do të funksionojë në përputhje me standardet ndërkombatre. Hyrja në këto burgje do t'i lejohet personelit ndërkombëtarë, duke përfshirë edhe përfaqesuesit e Komitetit Ndërkombëtarë të Kryqit të Kuq. Neni VIII: Administrimi i Drejtësisë 1. Juridiksioni Penal mbi Personat të Arrestuar brenda Kosovës. (a) Përveq në pajtim me Nenin V dhe me nënparagrafin (b) të këtij paragrafi, çdo individ që është arrestuar në Kosovë bije në juridiksionin e gjyqeve të Kosovës. (b) Cdo njeri i arrestuar në Kosovë, në pajtim me ligjet dhe me këtë Marrëveshje, nga policija doganore apo kufitare, do të jetë nën juridiksionin e gjyqeve të RFJ-së. Nëse nuk egzistonë gjyq përkatës i RFJ-së që ta dëgjojë rastin, gjyqet e Kosovës do të kenë juridiksion. 2. Persekutimi i Krimeve: (a) NPJ-ja, në konsultime me CIM-in, do të ketë të drejtën e emërimit dhe të shkarkimit të Shef-Prokurorit (prokurorit kryesor). (b) MI-ja do të jete e autorizuar që të vëzhgojë, shiqojë, inspektojë, dhe kur ëhstë e nevojshme, dirigjoj punët e Zyres së Prokurorit, dhe të personelit të saj. Neni IX: Autorizimi Final mbi Interpretim CIM-i eshte autoriteti final sa i përket interpretimin e ketij Kapitulli dhe determinimet e tij janë obligatore për të gjitha Palët dhe Personat. Kapitulli III. Zhvillimi dhe Mbikëqyrja e Zgjedhjeve Neni I: Kushtet për Zgjedhje 1. Palët do të sigurojnë që ekzistojnë kushte për organizimin e zgjedhjeve të lira dhe të drejta, e që përfshijnë pa kufizime: a) lirinë e qarkullimit për të gjithë qytetarët; b) një ambient të hapur dhe të lirë politik; c) një ambient tërheqës për kthimin e personave të zhvendosur; d) një ambient të sigurt që siguron lirinë e tubimit, mbledhjes dhe shprehjes; e) një kornizë juridike elektorale të rregullave dhe rregullativës që përputhet me zotimet e OSBE-së e që do të zbatohet nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, siç parasheh Neni III, e që përfaqëson popullsinë e Kosovës nga aspekti i bashkësive nacionale dhe partive politike; dhe f) mediat e lira, efektivisht të hapura ndaj të gjitha partive të regjistruara politike dhe kandidatëve dhe në dispozicion të votuesve në të gjithë Kosovën. 2. Palët i kërkojnë OSBE-së që të vërtetojë se në ç'kohë mund të jenë efektive zgjedhjet në rrethanat aktuale në Kosovë, si dhe tu ofrojnë ndihmë Palëve për të krijuar kushte për zgjedhje të drejta dhe të lira. 3. Palët do të respektojnë në tërësi paragrafët 7 dhe 8 të Dokumentit të OSBE-së nga Kopenhaga, që i është bashkangjitur këtij Aneksi. Neni II. Roli i OSBE-së 1. Palët kërkojnë nga OSBE-së që të aprovojë dhe të aplikojë një program elektoral për Kosovën dhe të mbikëqyr zgjedhjet sipas kësaj Marrëveshjeje. 2. Palët i kërkojnë OSBE-së që të mbikqyr, në një mënyrë të përcaktohet nga OSBE-ja, në bashkëpunim me organizatat tjera ndërkombëtare për të cilat ajo e sheh të nevojshme, përgatitjen dhe zhvillimin e zgjedhjeve për: a) Anëtarët e Kuvendit të Kosovës; b) Anëtarët e Kuvendeve Komunale; c) Zyrtarët e tjerë të cilët zgjedhen në zgjedhjet popullore në Kosovë, sipas kësaj Marrëveshjes, ligjeve dhe Kushtetutës së Kosovës, në diskrecionin e OSBE-së. 3. Palët i kërkojnë OSBE-së të themelojë një Komision Qendror të Zgjedhjeve (`Komisioni`). 4. Në harmoni me Nenin IV të Kapitullit 5, zgjedhjet e para duhet të mbahen brenda 9 muajve pas hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje. Kryetari i Komisionit, në konsultim me Palët, do të vendosë për datën e saktë dhe për rregullat e zgjedhjeve për postet politike në Kosovë. Neni III: Komisioni Qëndror i Zgjedhjeve 1. Komisioni do të aprovojë Rregullat elektorale dhe rregullativat mbi të gjitha çështjet e nevojshme për zhvillim të lirë dhe të drejtë të zgjedhjeve në Kosovë, përfshirë rregullat të cilat kanë të bëjnë me: kualifikimin (përshtatshmërinë) dhe regjistrimin e kandidatëve, partive, dhe votuesve, duke përfshirë personat e zhdukur dhe refugjatët; duke siguruar një fushatë të lirë dhe të drejtë zgjedhore; përgatitje administrative-teknike për zgjedhje, përfshirë themelimin, publikimin dhe dokumentimin e rezultateve të zgjedhjeve; dhe rolin e vëzhguesve ndërkombëtarë dhe të vendit të zgjedhjeve. 2. Përgjegjësitë e Komisionit, siç parashihet me Rregullat dhe Rregullativat elektorale, përfshijnë: (a) përgatitja, zhvillimi dhe mbikëqyrja e të gjitha aspekteve të procesit elektoral, përfshirë zhvillimin dhe mbikëqyrjen e regjistrave të partive politike dhe të votuesve, dhe krijimin e procedurave të sigurta dhe transparente për sajimin dhe shpërndarjen e vendvotimeve dhe materialit të ndërlikuar zgjedhor, numërimin e votave, radhitjen e tyre dhe publikimin i rezultateve zgjedhore; (b) sigurimi i zbatimit të Rregullave dhe Rregullores së zgjedhjeve, në pajtim me këtë Marrëveshjen, duke përfshirë krijimin e organeve ndihmëse për për këtë qëllim sipas nevojës; (c) sigurimi i veprimit për të parandaluar dhe korrigjuar çdo shkelje të dispozitave të kësaj Marrëveshjeje, duke përfshirë edhe shqiptimin e dënimit çfarë është shlyerja nga listat e kandidatëve ose partive ndaj çdo personi, kandidati, partie politike ose trupi që do të shkelë këto dispozita; dhe (d) akreditimi i vëzhguesve, përfshirë personelin nga organizatat ndërkombëtare dhe ato joqeveritare të huaja dhe të vendit, si dhe sigurimi nga ana e palëve i qasjes së papenguar të vëzhguesve të akredituar. 3. Komisioni do të përbëhet nga një person i emruar nga Kryesuesi i Zyres [Chairman-in-Office :(CIO)] i OSBE-së, përfaqësuesit e të gjitha bashkësive nacionale, dhe përfaqësuesit e partive politike në Kosovë të zgjedhur sipas kriteriumit që do të caktojë Komisioni. Personi i emruar nga CIO do të jetë kryetar i Komisionit. Rregullat e procedurës së Komisionit do të sigurojnë që në rrethana të veçanta të ndonjë kontesti të pazgjidhshëm brenda Komisionit, vendimi i Kryetarit do të jetë përfundimtar dhe obligues. 4. Komisioni do të gëzojë të drejtën të themelojë mjete komunikimi dhe të angazhojë personel lokal dhe administrativ. Kapitulli 4 Çështjet Ekonomike Neni I 1. Ekonomia e Kosovës do të funksionojë në pajtim me parimet e tregut të lirë. 2. Organet e themeluara për caktimin dhe grumbullimin e tatimit dhe të obligimeve të tjera janë përcaktuar me këtë Marëveshje. Përvec ne rastet kur është përcaktuar ndryshe, të gjitha organet gëzojnë të drejtën që t'i mbajnë të hyrat nga tatimi dhe obligimet e tjera të tyre në pajtim me këtë Marëveshje. 3. Një pjesë e të hyrave nga tatimi i Kosovës dhe nga obligimet tjera do t'u shkojë komunave, duke marrë parasysh nevojën e barazimit të mjeteve mes komunave mbi bazën e një kriteri objektiv. Kuvendi e Kosovës do të aprovojë legjislacion jo-diskriminues përkatës për këtë qëllim. Gjithashtu, komunat mund të caktojnë tatim lokal në pajtim me këtë marrëveshje. 4. Republika Federale e Jugosllavisë do të ketë përgjëgjsinë për grumbullimin e të gjitha mjeteve nga doganat në kufijt ndërkombëtarë të Kosovës. Nuk do t'i bëhet asnjë pengesë qarkullimit të lirë të personave, mallrave, shërbimeve dhe kapitalit për në dhe nga Kosova. 5. Organet federative do të sigurojnë që kosova të pranojë pjesë proporcionale dhe të barabartë të beneficioneve që mund të derivohen nga marrëveshjet ndërkombëtare të konkluduara nga Republika Federale dhe nga burimet federale. 6. Organet federative dhe të tjera, në kuadër të kompetencave dhe prgjegjësive të tyre përkatëse, do të sigurojnë qarkullimin dhe hyrjen e lirë të personave, të mallrave, të shërbimeve dhe kapitalit në Kosovë -- duke përfshirë këtu edhe ato nga burimet ndërkombëtare. Ato (organet federative), ne vecanti do të mundësojnë hyrjen në Kosovë pa asnjë diskriminim të personave të cilët bëjnë shpërndarjen e mallrave dhe të shërbimëve të tilla. 7. Nëse shprehimisht kërkohet nga donatori apo kredituesi ndërkombëtar, kontratat ndërkombëtare për projektet për rekonstruim do të lidhen nga ana e autoriteteve të Republikës Federale të Jugosllavisë të cilat do të krijojnë mekanizma të përshtatshëm që të mundësojnë fonde të tilla për autoritetet e kosovës. Përveç nëse përjashtohet me terme të kontratës, të gjitha projektet për rekonstruim që ekskluzivisht i përkasin Kosovës do të udhëheqen dhe implementohen nga autoriteti përkatës i Kosovës. Neni 2 1. Palët pajtohen që të bëjnë rivendosjen e pronësisë dhe të mjeteve në pajtim, aq sa është e mundur, me ndarjen e pushtetit dhe të kompetencave, sic është përcartuar me këtë marrëveshje, në fushat vijuese: (a) pasuritë shtetërore (duke përfshirë instiucionet arsimore, shëndetësore, spitalet, pasuritë natyrore dhe objektet prodhuese); (b) kontributet për sigurim pensional dhe social; (c) mjetet të distribuohen sipas Nenit I.5; dhe (d) çdo çështje tjetër që ka të bëjë me marrëdhëniet ekonomike midis Palëve, e që nuk janë të përcaktuara me këtë marrëveshje. 2. Palët pajtohen për krijimin e Komisionit për Zgjidhjen e Ankesave (Claim Settlement Commision--CSC) për zgjidhjen e të gjitha kontesteve në mes tyrepër të cilat bëhet fjalë në paragrafin 1. (a) CSC do të përbëhet prej tre ekspertave të emruar nga Kosova, tre ekspertëve të emruar bashkarisht nga Republika Federale e Jugosllavisë dhe Republika e Sërbisë, si dhe tre ekspertëve të pavarur të emruar nga CIM-i. (b) Vendimet e CSC, që do të mirren nga shumica e votave, do të jenë përfundimtare dhe juridikisht të obligueshme. Palët do t'i implementojnë këto pa asnjë vonesë. 3. Organet që pranojnë pronësinë ndaj objekteve publike, do të kenë pushtet të operojnë me objekte të tilla. Kapitulli 4 A Ndihma Humanitare, Rekonstruimi dhe Zhvillimi Ekonomik 1. Paralelisht me vazhdimin e implementimit të plotë të kësaj Marrëveshjeje, kujdes urgjent duhet të fokusohet në plotësimin e nevojave reale humanitare dhe ekonomike në Kosovë në mënyrë që të ndihmohët krijimi I kushteve për rekonstruim dhe ringjallje afatgjatë ekonomike. Ndihma ndërkombtare do të sigurohet pa diskriminim në mes të bashkësive nacionale. 2. Palët mirëpresin vulnetin e komisionit Evropian i cili punon me komunitetin ndërkombtarë që të koordinoj përkrahjen ndërkombtare për përpjekjet e palëve. Vecanerisht, komisioni Evropian do të organizojë konferencën ndërkombtare të donatorëve brenda një muaji pas hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje. 3. Bashkësia ndërkombtarë do ta siguroje ndihmë humanitare të menjihershme dhe të pakushtë, fillimisht të fokusuar në këthimin e refugjatve dhe personave të zhvendosur në shtëpitë e tyre të dikurshme. Palët mirëpresin dhe vërtetojnë rolin udhëheqës të UNHCR-së (Komesariati i Lartë për Refugjatë I KB) në koordinimin e këtyre përpjekjeve, dhe vërtetojnë qëllimin e tij, në bashkëpunim të ngushtë me Misionin Implementues, që të planifikojë këthimin e hershëm, të rregult dhe në faza të refugjatëve dhe personave të zhvendosur në kushte të sigurisë dhe dinjitet. 4. Bashkësia ndërkombtare do ta siguroj mjete për përmisim rapid të kushteve të jetës së popullit të Kosovës përmes rekonstruimit dhe rehabilitimit të shtëpive dhe infrastrukturës lokale (duke përfshirë ujin, energjinë elektrike, shëndetsinë dhe infrastrukturën e arsimimit lokal) bazuar në hulumtimet lidhur me vlersimin e dëmeve. 5. Ndihma do të sigurohët gjithashtu për përkrahje të formimit dhe zhvillimit të kornizës institucionale dhe legjislative që shtrihët në këtë Marrëveshje, duke përfshirë qeverisjen locale dhe vendosjen e tatimve, si dhe të riforcojë shoqërinë civile, kulturën dhe arsimin. Ndihma sociale gjithashtu do tu drejtohet, duke i dhënë prioritet mbrojtjes së grupeve sociale të pa mbrojtura. 6. Gjithashtu do të jetë vitale shtrirja e themeleve për zhvillim përkrahës, bazuar në ringjalljën e ekonomisë lokale. Kjo duhët të llogarisë nevojën të drejtuar mospunsimit, dhe të stimulojë ekonominë më një radhë të mekanizmave. Komisionit Evropian do të informohët urgjent mbi këtë. 7. Ndihma ndërkombtare, me përjashtim të ndihmës humanitare do t'i nënshtrohët pajtimit të plotë me këtë Marrëveshje si dhe kushteve tjera paraprakisht të definuara nga donatorët dhe kapaciteti absorbues i Kosovës. Kapitulli 5 Implementimi I Neni I: Institucionet Misioni I Implementimit 1. Palët ftojnë OSBE-në, në bashkëpunim me Unionin Evropian, që të themelojë Mision të implementimit në Kosovë. Të gjitha përgjegjësitë dhe pushtetet e mëparshme dhënë Misionit Verifikues të Kosovës dhe kryesuesit me anë të marrëveshjeve të mëparshme do të barten në Misionin e Implementimit dhe Kryesuesit. Komisioni I Përbashkët 2. Komisioni i përbashkëtr do të shërbejë si mekanizëm qëndrorë për vëzhgim dhe koordinim të implementimit civil të kësaj Marrëveshjeje. Komisioni do të përbëhet nga Shefi i Misionit Implementues (CIM), një përfaqësues Federal dhe një përfaqësues Republikan, një përfaqësues nga cdo bashkësi nacionale në Kosovë, Kryetari i Kuvendit dhe përfaqësuesi i Kryetarit të Kosovës. Në mbledhjet e Komisionit të Përbashkët mund të marrin pjesë përfaqësues të organizatave të tjera, të përcaktuara në këtë Marrëveshje apo të nevojshme për implementimn e saj. 3. CIM do të shërbejë si Kryesues i Komisionit të Përbashkët. Kryesuesi do të koordinoj dhe organizoj punën ë komisionit të përbashkët dhe do të vendos për kohëm dhe vendin e mbledhjeve. Palët do të pajtohen dhe do të implementojnë plotësisht vendimet e komisionit të përbashkët. Komisioni do të punojë në bazë të konsensusit, në rast se konsensusi nuk arrihet, atëherë vendimi i kryesuesit do të jetë përfundimtarë. 4. Kryesuesi do të ketë hyrje të papenguar në lokacione, persona, dhe informata (duke përfshirë dokumente dhe regjistra të tjera)brenda Kosovës, të cilat sipas gjykimitë tij janë të nevojshme për përgjegjësitë e tij, në lidhje me aspektet civile të kësaj Marrëveshjeje. Këshilli i Përbashkët dhe Këshillat Lokalë CIM mundet, sipas nevojës, të themeloj Këshill te Përbashkët dhe këshilla Lokalë, për bashkëpunim dhe zgjedhje joformale të kontesteve. Këshilli I Përbashkët I Kosovës do të përbëhet nga një përfaqësues nga cdo bashkësi nacionale në Kosovë. Këshillat lokale do të përbëhen nga përfaqësues të secilës bashkësi nacionale të cilët jetojnë në regjionin ku është themeluar Këshilli Lokal. Neni II: Përgjegjësitë dhe Pushtetet 1. CIM do të: (a) mbikëqyrë dhe udhëheq implementimin e aspekteve civile të kësaj Marrëveshjeje sipas orarit të propozuar nga ai; (b) mbajë kontakte të drejtëpërdrejta me palët, që të garantojë pajtimin e plotë me aspektet e kësaj Marrëveshjeje; (c) të lehtësojë, nëse e sheh të duhur, zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që dalin në lidhje me këtë implementim; (d) pjesëmarrja në takimet e organizatave donatore, duke përfshirë këtu çështjet e rehabilitimit dhe të rindërtimit, posaçërisht me dhënien e propozimeve dhe identifikimin e prioriteteve për shqyrtimin e tyre sipas nevojës; (e) koordinon veprimtaritë e organizatave civile dhe agjencive në Kosovë, duke ndihmuar në implementimin e aspekteve civile të kësaj Marrëveshjeje, duke respektuar plotësisht procedurat specifike të organizimit; (f) raporton kohëpaskohë organeve përgjegjëse për themelimin e Komisionit, për zhvillimin e zbatimit të aspekteve civile të kësaj Marrëveshjeje; dhe (g) zbaton funksione të për caktuara në këtë Marrëveshje që kanë të bëjnë me policinë dhe forcat e sigurimit. 2. CIM po ashtu do të zbatojë përgjegjësitë e tjera të parashikuara në këtë Marrëveshje apo ato për të cilat mund të pajtohen më vonë. Neni III: Statusi i Misionit Implementues 1. Personelit të Misionit Implementues do t'i lejohet lëvizje dhe akces i papenguar në çdo kohë në tërë Kosovën. 2. Palët do të lehtësojnë funksionimin e Misionit Implementues, përfshirë nga provizionet e ndihmës sipas kërkesës në lidhje me transport, adaptimit në rrethin e ri, akomodim, komunikim, dhe lehtësi të tjera, 3. Misioni Implementues do t'i gëzojë ato mundësi legale të cilat do të jenë të nevojshme për ushtrimin e funksioneve të tija sipas ligjeve dhe regulloreve të Kosovës, të RFJ-së dhe të Republikës së Serbisë. Këto mundësi legale do të përfshijnë mundësinë të kontraktojë, të sigurojë dhe të rregullojë pasurinë e patundshme dhe private. 4. Privilegjet dhe imunitetet për Misionin Implementues dhe personelin shoqërues janë si vijojnë: (a) Misioni Implementues, lokalet, arkivat dhe pronat e tjera do të gazojnë privilegje dhe imunitet të njëjtë sikurse misionet diplomatike në bazë të Konventës së Vjenës për Marrëdhënie Diplomatike. (b) CIM, anëtarët profesional të ekipit të tij dhe familjet e tyre do të gazojnë të njëjtat privilegje dhe imunitete sikurse zyrtarët diplomatikë dhe amiljet e tyre në bazë të konventës së Vjenës për Marrëdhënie Diplomatike dhe, (c) Anëtarë të tjerë të ekipit të Misionit Implementues dhe familjet e tyre do të gëzojnë të drejta dhe imunitete siç e kanë anëtarët e ekipit administrativ dhe teknik dha familjet në bazë të Konventës së Vjenës për Marrëdhënie Diplomatike. Neni IV:. Procesi i Implementimit Të Përgjithshme 1. Palët njohin se implementimi i tërësishëm do të kërkojë akte dhe masa politike, dhe zgjidhjen e themelimin e institucioneve dhe të organeve të parapara me këtë Marrëveshje. Palët pajtohen që të zbatojnë në mënyrë efikase këto detyra sipas orarit të paraparë nga Komisioni i Përbashkët. Palët do të ofrojnë përkrahje aktive, bashkëpunim, dhe pjesëmarrje e cila do të sigurojë implementimin e suksesshëm të kësaj Marrëveshjeje. Zgjedhjet dhe Regjistrimi i Popullsisë 2. Brenda nëntë muajve pas hyrjes në fuqi të kësajMarrëveshjeje, do të mbahen zgjedhjet në përputhje dhe sipas procedurës së përshkruar në kapitullin 3 të kësaj Marrëveshjeje për autoritetet e themeluara këtu, në përputhje me listën e voturesve të përgatitur sipas standardeve ndërkombëtare nga Komisioni Qendror Zgjedhor. OSBE-ja do t'i mbikëqyr këto zgjedhje, që të sigurojë se janë të lira dhe të drejta. 3. Nën mbikëqyrjen e OSBE-së dhe me pjesëmarrjen e zyrtarëve të Kosovës dhe të ekspertëve të emëruar nga bashkësitë nacionale në Kosovë dhe që u përkasin atyre, zyrtarët federativë që do të udhëheqin regjistrimin e popullsisë në Kosovë në mënyrë objektive dhe të lirë, sipas rregullave dhe rregulloreve në pajtim me OSBE-në, sipas standardeve ndërkombëtare. Regjistrimi i popullsisë do të bëhet kur OSBE-ja e vlerëson se kushtet e lejojnë një regjistrim objektiv dhe të saktë. (a) regjistrimi i parë i popullsisë do të përkufizohet në emrin, vendin e lindjes, vendin dhe adresën e zakonshme të qëndrimit, gjininë, moshën, nënshtetësinë, bashkësinë nacionale dhe religjionin; (b) zyrtarët e palëve do t'i ofrojnë njëri tjetrit dhe OSBE-së të gjitha regjistrat e nevojshëm për kryerjen e regjistrimit të popullsisë, përfshirë të dhënat mbi vendbanimin, nënshtetësinë, listat e votuesve dhe informata të tjera. Dispozitat Kalimtare. 4. Kur kjo Marrëveshje të hyjë në fuqi, të gjitha ligjet dhe dispozitat në fuqi në Kosovë do të mbeten në fuqi derisa të mos zëvendësohen nga ligjet dhe dispozitat e miratuara nga organi kompetent. Të gjitha ligjet dhe dispozitat e zbatueshme në Kosovë, e që janë jokompatibile me këtë Marrëveshje, do të supozohet se janë harmonizuar me këtë Marrëveshje që, në veçanti, ligji mbi gjendjen e jashtëzakonshme në Kosovë është me këtë nul (i pavlefshëm). 5. Insitucionet të cilat janë aktualisht në Kosovë do të mbeten përderisa të mos ndërrohen nga organet e krijuara nga kjo Marrëveshje apo në pajtim me këtë Marrëveshje. CIM (shefi i Misionit për Implementim) mund t'u rekomandojë autoriteteve përkatëse shkarkimin dhe emërimin e zyrtarëve, si dhe ndërprerjen e operacioneve të institucioneve ekzistuese në Kosovë, nëse ai çmon se një gjë e tillë është e domosdoshme për zabtimin efektiv të kësaj Marrëveshjeje. Nëse veprimi i rekomanduar nuk ndërmerret në kohën e kërkuar, Komisioni i Përbashkët mund të vendosë që ta ndërmerr veprimin e rekomanduar. 6. Para zgjedhjes së zyrtarëve të Kosovës sipas kësaj Marrëveshjeje, CIM do t'i ndërmerr masat e domosdoshme për të siguruar zhvillim dhe funksionim të mediave të pavarura konform standardeve ndërkombëtare, duke përfshirë caktimin e frekuencave për radio dhe televizion. Neni 5. Pushteti për Interpretim CIM do të jetë autoritet final në fushëveprim lidhur me interpretimin e aspektit civil të kësaj Marrëveshjeje dhe palët pajtohen t'i nënshtrohen këtyre vendimeve si juridikisht të obligueshme për të gjitha palët dhe personat. Kapitulli 6 Ombudsmani Neni 1. Të Përgjithshme 1. Do të jetë një Ombudsman, i cili do të vëzhgojë realizimin e të drejtave të anëtarëve të bashkësive nacionale dhe mbrojtjen e të drejtave dhe lirive fundamentale të njeriut në Kosovë. Ombudsmani do të ketë qasje të papenguar me çdo person dhe vend dhe do të ketë të drejtën që të paraqitet dhe të intervenojë para cfarëdo kërkese, në çdo institucion të vendit, federativ, ose(konform me rregullat e organeve të tilla) organi ndërkombëtar, pas kërkesë së tij/saj. Asnjë person, institucion ose entitet i Palëve nuk mund të ndërhyjë në punët e Ombudsmanit. 2. Ombudsmani do të jetë një individ i shquar, me moral të lartë, i cili posedon një zotim dhe përcaktim të demonstruar për të drejtat e njeriut dhe për të drejtat e anëtarëve të bashkësive nacionale. Ai ose ajo do të propozohet nga Kryetari I Kosovës dhe do të zgjedhet nga Kuvendi, njëri nga një listë e kandidatëve që do të përgatitet nga kryetari i Gjyqit Evropian i të Drejtave të Njeriut, me mandat të termit tre-vjeçar pa të drejtë rizgjedhjeje. Ombudsmani nuk do të jetë qytetar i asnjë shteti apo entiteti që ishte pjesë e Jugosllavisë së kaluar, apo të ndonjë shteti fqinjë. Përderisa të bëhet zgjedhja për Kryetar dhe Kuvend, CIM do të emrojë një person I cili do të shërbejë si ombudsman në bazë të përkohshme, I cili do të zëvendësohet [detyra do të vazhdohet] individi i zgjedhur sipas procedurës përfshirë në këtë paragraf. 3. Ombudsmani do të ketë pavarësi të plotë për zgjedhjen e personelit të tij/saj. Ai/ajo do të ketë dy Zëvendës. Të dy zëvendësit duhet të jenë nga bashkësitë e ndryshme nacionale. a) pagat dhe shpenzimet e Ombudsmanit dhe personelit të tij/saj do të përcaktohen dhe paguhen nga Kuvendi i Kosovës. Pagat dhe shpenzimet do të jenë plotësisht adekuate për zbatimin e mandatit të Ombudsmanit. b) Ombudsmani dhe anëtarët e personelit të tij/saj nuk do të inkriminohen për asnjë akt të zbatuar në kuadër të sfondit të detyrave të tyre. Neni II. Juridiksioni 1. Ombudsmani do të shqyrtojë: (a) Pandehmat ose shkeljet e qarta të të drejtave dhe lirive fundamentale të njeriut në Kosovë, ashtu siq është përcaktuar në Kushtetutën e Republikës Federale të Jugosllavisë dhe Republikës së Sërbisë, dhe në Konventën Evropiane për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe të lirive fundamentale si dhe të protokoleve të tyre; dhe (b) Pandehmat ose shkeljet e qarta të të drejtave të bashkësive nacionale përfshirë në këtë Marrëveshje. 2. Të gjithë personat në Kosovë do të kenë të drejtën t'i parashtrojnë ankesa Ombudsmanit. Palët pajtohen që të mos ndërmarrin asnjë masë për të ndëshkuar personat të cilët synojnë të/ose kanë parashtruar ankesa të tilla. Palët po ashtu pajtohen se në asnjë mënyrë tjetër të mos pengojnë ushtrimin e kësaj të drejte. Neni III. Mandati dhe Obligimet 1. Ombudsmani do të hulumtojë të gjitha shkeljet e raportuara që bien nën juridiksionin e përcaktuar në Nenin II. 1. Ai ose ajo mund të veprojë ose me vetëiniciativë, ose në përgjigje të pohimit të parashtruar nga cilado Palë apo person, organizatë joqeveritare ose grup individësh të cilët do të pohonin të kenë qenë viktimë e dhunës ose të cilët veprojnë në emër të viktimave që janë të vdekur apo të zhdukur. Puna e Ombudsmanit do të jetë gratis për personat përkatës. 2. Ombudsmani do të ketë qasje të plotë, të papenguar dhe të menjëhershme te çdo person, vend ose informatë, me kërkesën e tij/saj. (a) Ombudsmani do të ketë liri të plotë të shqyrtojë dokumentet zyrtare dhe ai ose ajo mund t'i kërkojë çdo personi, përfshirë zyrtarët e Kosovës, që të bashkëpunojnë duke ofruar informata relevante, dokumente dhe dosje. (b) Ombudsmani mund të ndjekë dëshmitë administrative dhe mbledhjet e institucioneve të tjera të Kosovës me qëllim të grumbullimit të informatave. (c) Ombudsmani mund të hulumtojë objektet dhe vendin ku mund të gjenden personat e privuar nga liria, si pasojë e arrestimit, punës, etj. (d) Ombudsmani dhe personeli i tij do të mbajnë në fshehtësi të gjitha informatat konfidentale, përveç në rastet kur Ombudsmani vlerëson se informata është dëshmi e shkeljes së të drejtave që përfshihen në juridiksionin e tij/saj, me ç'rast, informata mund të bëhet publike në njoftimet publike ose procedurën e përcaktuar ligjore. (e) Palët zotohen të sigurojnë bashkëpunim me Ombudsmanin rreth hulumtimeve. Mohimi i qëllimshëm i bashkëpunimit do të jetë vepër penale, e dënueshme nga të gjitha palët, sipas normave të të gjitha palëve. Në rastet kur një zyrtar do të pengojë hulumtimin duke refuzuar dhënien e informatave të nevojshme, Ombudsmani do të vëjë kontakt me përgjegjësin e zyrtarit ose me prokurorin publik rreth veprimit përkatës penal që duhet të ndërmerret në pajtim me ligjin. 3. Ombudsmani do ta bëjë publik rezultatin dhe përfundimin e hulumtimit në formë të raportit të publikuar pas përfundimit të hulumtimit. (a) Një Palë, institucion ose zyrtar i cili identifikohet nga ana e Ombudsmanit si abuzues, brenda një periudhe që e përcakton Ombudsmani, do të japë sqarim me shkrim për mënyrën se si do ta zbatojë çdo udhëzim të cilin Ombudsmani mund ta parashtrojë si masë përmirësuese. (b) Nëse personi ose entiteti nuk respektojnë konkluzionet dhe rekomandimet e Ombudsmanit, raporti do t'i dërgohet për veprim të mëtejmë Komisionit të Përbashkët, i themeluar në Kapitullin 5 të kësaj Marrëveshjeje, Kryetarit të palës përkatëse dhe çdo zyrtari apo institucioni tjetër që Ombudsmani e sheh të nevojshme. Kapitulli 7 Implementimi II Neni I: Obligimet e Përgjithshme Obligimet e përgjithshme 1. Palët marrin përsipër që sa më shpejtë që të jetë e mundur të rikrijojnë kushte normale për jetesë në Kosovë dhe të bashkëpunojnë plotësisht me njëra tjetrën dhe me të gjitha organizatat ndërkombëtare, agjencitë dhe organizatat jo-qeveritare që marrin pjesë në zbatimin e kësaj Marrëveshjeje. Ato e mirëpresin gadishmërinë bashkësisë ndërkombëtare që të dërgoj në rajon forcën për të ndihmuar zbatimin e kësaj marrëveshjeje. a. Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara është ftuar që të miratoj nje rezolutë nën kapitullin VII të Kartës duke vërtetuar dhe miratuar marrëveshjet [aranzhmanet] e paraqitura në këtë Kapitull, duke përfshirë vendosjen e forcës implementuese multi-nacionale në Kosovë. Ato e ftojnë NATO-n që të themeloj dhe të udhëheq forcën që të ndihmoj për të siguruar sjelljen sipas dispozitave të këtij Kapitulli. Ato gjithashtu ripohojnë [vërtetojnë] sovranitetin dhe integritetin territorial të Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ). b. Palët pajtohen që NATO do të vendosë dhe rreshtoj një forcë (në vijim KFOR) e cila mund të jetë e përbërë nga njësitë tokësore, ajrore dhe detare të shteteve anëtare të NATO-s dhe atyre joanëtare të NATO-s, që veprojnë nën pushtetin dhe i nënshtrohen udhëheqjes dhe kontrollit politik të Këshillit Veri Atlantik (NAC) nëpërmjet të komandës zingjir të NATO-s. Palët pajtohen që të ndihmojnë rreshtimin dhe operacionet e kësaj force dhe pajtohen që plotësisht të u binden obligimeve nga ky Kapitull. c. Është arritë pajtimi që shtetet e tjera mund të ndihmojnë zbatimin e këtij Kapitulli. Palët pajtohen që modalitetet e pjesëmarrjes së atyre shteteve do t'i nënshtrohen marrëveshjes midis shteteve të tilla pjesëmarrëse dhe NATO-s. 2. Qëllimet e këtyre obligimeve janë si vijojnë: a. Të vendoset ndërprerje e qëndrueshme e armiqësive. Forcat e tjera nga këto të parapara në këtë Kapitull, nën asnjë rrethanë nuk do të hyjnë, rihyjnë, apo të mbesin në territorin e Kosovës pa pëlqimin e shprehur paraprakisht të Komandantit të KFOR-it (COMKFOR). Për qëllimet e këtij Kapitulli, termi "Forcat" përfshijnë gjithë personelin dhe organizatat me aftësi ushtarake , duke përfshirë armatën e rregullt, grupet e armatosura të civilëve, grupet paramilitare, forcat ajrore, rojet shtetërore, policinë kufitare, rezervistët ushtarak, policinë ushtarake, shërbimet informative (inteligjencës), Ministrinë e punëve të mbrendshme, Policinë lokale, speciale, të demonstratave dhe atë ani-terroriste, dhe çdo grup tjetër apo individ i emruar si i tillë nga COMKFOR-i. I vetmi përjashtim nga dispozitat e këtij paragrafi është policia civile e angazhuar në ndjekjen e shpejtë të personit në të cilin dyshohet se ka bërë vepër serioze penale , siq është paraparë në Kapitullin 2; b. të sigurojë përkrahjen dhe autorizimin e KFOR-it dhe në veçanti të autorizoi KFOR-in që të ndërmerr akcione të tilla nëse kërkohet, duke përfshirë përdiorimin e forcës së domosdoshme për të siguruar sjelljen sipas këtij Kapitulli dhe mbrojtjen e KFOR-it, Misionin Implementues (IM) dhe organizatat e tjera ndërkombëtare , agjencitë dhe organizatat joqeverirtare që marrin pjesë në zbatimin e kësaj Marrëveshjeje, dhe që i kontribuojnë mjedisit më të sigurtë. c. Të sigurojnë, pa kompenzim, përdoromin e të gjitha objekteve shërbimeve që kërkohen për shtrierjen, operacionet dhe mbështetjen e KFOR-it. 3. Palët kuptojnë dhe pajtohen se obligimet e ndërmarra me këtë Kapitull do t'i referohen në mënyrë të barabartë çdonjërës palë. Çdonjëra palë do të jetë individualisht përgjegjëse për përmbushjen e obligimeve, dhe cdonjëra pajtohet se vonesa e përmbushjes së obligimeve, apo mospërmbushja e tyre nga njëra palë, nuk do të jetë arësye për palët e tjera që të mos I përmbushin obligimet e tyre. Të gjitha palët do t'I nënshtrohen në mënyrë të barabartë akcioneve të tilla zbatuese nga ana e KFOR-it, që mund të jen të domosdoshme për zbatimin e këtij Kapitulli në Kosovë, si dhe mbrojtjes së KFOR-it, IM-së dhe organizatave të tjera ndërkombëtare, agjencioneve dhe organizatave joqeveritare për zbatimin e kësaj Marrëveshjesje. Neni II: Ndërprerja e armiqësive 1. Menjëherë pas hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje, Palët do të përmbahen nga kryerja e çfarëdo akti armiqsor, apo provokues kundër njëra tjetrës, apo kundër cilitdo person në Kosovë. Ato nuk do të inkurajojnë, apo organizojnë demonstrata armiqësore, apo provokative. 2. Në përmbushjen e obligimeve të paraqitura në paragrafin 1, Palët në veçanti marrin përsipër që të ndërprejnë gjuajtjen nga të gjitha armët dhe mjetet eksplozive, përveë nëse eshtë autorizuar nga KFOR-i. Ato nuk do të vendosin asnjë minë, barrierë, postbllok jo të autorizuar, vend observimi (me përjashtim të vendeve të observimit kufitar të aprovuar nga COMKFOR-I dhe pikave të kalim kufirit), apo pengesave mbrojtëse. Përveë siq është paraparë në Kapitullin 2, Palët nuk do të angazhohen në asnjë aktivitet ushtarak, të sigurimit, apo të atilla që kanë lidhje me stërvitje, due përfshirë operacionet tokësore, ajrore, apo operacionet e mbrojtjes kundërajrore, në apo mbi Kosovë, pa miratimin e shprehur paraprakisht nga ana e COMKFOR-it. 3. Me përjashtim të forcave të Mbrojtjes Kufitare 9siq është paraparë në nenin IV, asnjë palë nuk do të ketë forca prezente brenda zonës prej 5 (pesë) kilometrash mbrenda, nga kufiri ndërkombëtar I RFJ, që gjithashtu është edhe kufi i Kosovës [në vijim "Zona Kufitare"). Zona kufitare do të shënohet në tokë nga personeli i Rojës Kufitare të Armatës Jugosllave deri më EIF + 14 ditë, në pajtim me udhëheqjen e MI-së. COMKFOR-I mund të përcaktoi shkallë të vogël të rekonfigurimit për shkaqe operacionale. 4. (a) Asnjë Palë nuk do të ketë prezente forcat, me përjashtim të policisë civile që kryen detyra normale policore siq përcakton CIM-i brenda 5 kilometrash të territorit të Kosovës përgjatë kufirit të Kosovës me pjesët e tjera të RFJ-së. (b) Prezenca e çfarëdo force mbrenda 5 kilometrash të pjesës tjetër të atij kufiri do t'I paraqitet COMKFOR-it; nëse, sipas mendimit të COMKFOR-it prezenca e tillë kërcnon, apo mund të kërcnoi zbatimin e këtij Kapitulli në Kosovë, ai do t'i kontaktoi autoritetet përgjegjëse për ato Forca dhe mund të kërkoj nga ato forca që të tërhiqen dhe të mbeten jashta atij rajoni. 5. Asnjë palë nuk mund të ndërmerr asnje represalje, kundërsulm, apo cfardo veprimi tjetër të njëanshëm si përgjegje të shkeljës së këtij Kapitulli nga ndonjë Palë tjetër. Palët do t'I përgjegjen shkeljeve të pohuar të këtij Kapitulli nëprmjet të procedurës së paraparë në nenin XI. Neni III: Ri-rreshtimi, Tërheqja dhe Demilitarizimi i Forcave Në mënyrë që të dezangazhojnë forcat e veta dhe t'I ikin ëfardo konflikti të mëtejmë, menjëherë, posa të fillojë EIF, Palët do të fillojnë që t'I ri-rreshtojnë, tërheqin, apo demilitarizojnë forcat e veta në pajtim me Nenet IV, V, dhe VI. Neni IV: Forcat e Armatës Jugosllave 1. Njësitet e Armatës jugosllave a. Deri më ditën K + 5 ditë, të gjitha njësitet e Armatës Jugosllave në Kosovë 9me përjashtim të atyre Forcave të përcaktuara në paragrafin 2 të këtij Neni) do të kenë përfunduar ri-rreshtimin në kolonitë e numruara në Shtojcën A të këtij Kapitulli. Komandanti më i lartë i Armatës Jugosllave në Kosovë do t'i konfirmojë me shkrim COMKFOR-it deri më Ditën K + 5 ditë, se Armata Jugosllave i është bindur këtij aneksi dhe të ofrojë informatën e kërkuar me Nenin VII më poshtë që të marrin parasyshë tërheqjet, apo ndryshimet e tjera që janë bërë me rastin e ri-rreshtimit. Kjo informatë do të plotësohet për cdo javë. b. Deri më ditën K + 30 ditë, Shefi I Gjeneral Shtabit të Armatës Jugosllave nëpërmjet të komandantit më të lartë të Armatës Jugosllave në Kosovë, do t'i ofrojë COMFOR-it për aprovim planin e detajizuar për tërheqjen në faza të forcave të Armatës Jugosllave nga Kosova në lokalitetet e tjera në Serbi, për të siguruar se këto afate janë plotësuar: 1) Deri më ditën K + 90 ditë, autoritetet e Armatës Jugosllave domosdo duhet që deri në satisfakcion të COMKFOR-it, të tërheqin nga Kosova në lokacionet e tjera në Serbi 50% të njerzve dhe të materialit, si dhe të gjitha mjetet e dedikuara për ofanzivë. Mjete të tilla konsiderohet se janë: tanksat për beteja; të gjitha automjetet e blinduara që kanë armë të përforcuaramë të mëdha se 12.7 mm; dhe i gjithë armatimi i rëndë (automjetet me përforcime dhe pa to) mbi 82 mm. 2) Deri më ditën K + 180 ditë, i gjithë personeli i Armatës Jugosllave dhe paisjet (me përjashtim të Forcave të përcaktuara në paragrafin 2 të këtij Neni) do të tërhiqen nga Kosova në lokacione të tjera në Serbi. 2. Forcat e Armatës Jugosllave Roje të Kufirit a. Forcat e Armatës Jugosllave Roje të Kufirit do të lejohen, por të kufizuara në numrin 1500 anëtar, të para muajit Shkurt të vitit 1998, të Batalionit të Rojës së Kufirit në lokalet në lokacionin e Gjakovës, Prizrenit dhe Ferizajit, dhe në ndërtesat plotësuese brenda zonës kufitare prej 5 kilometrash, apo në numrin e kufizuar të lokaleve ekzistuese në afërsi të afërt të zonës kufitare, që i nënshtrohet miratimit paraprak nga COMKFOR-i, dhe që ai numër të arrihet deri më ditën K = 14 ditë. Një numër shtesë i personelit të Armatës Jugosllave, që nuk mund t'a kalojë numrin e gjithmbarshëm 1000 C2 (komandë dhe kontroll -sqarim i përkthyesit) dhe forcat e logjistikës -- do të lejohen që të mbeten në lokacionet e miratuaratë numruara në Shtojcën A që t'i plotësojnë funkcionet e nivelit të brigadës, dhe që kanë të bëjnë vetëm me sigurinë e kufirit. Pas periudhës fillestare 90 ditëshe nga dita K, në ëdo kohë, COMKFOR-i mund të shqyrtojë shtrirjen e persnelit të Armatës Jugosllave dhe mund të kërkojë përshtatje të mëtutjeshme të nivelit të forcës, me qëllim që të arrijë minimumin e strukturës së forcës të kërkuar për siguri legjitime të kufirit, siq lejon situata e sigurisë dhe sjellja e Palëve. b. Elementet e Armatës Jugoslave në Kosovë do t'i kenë të kufizuara armët prej 82 mm dhe më ulët. Ato nuk mund të posedojnë as automjete të blinduara (të tjera përveë automjeteve me rrotë me armatim të përforcuar të 12.7 mm apo më pak), e as armatim kundërairor. c. Njësitet e Rojës Kufitare të Armatës Jugosllave brenda zonës kufitaredo të lejohet që të patrullojnë në Kosovë vetëm brenda Zonës Kufitare dhe vetëm me qëllim të mbrojtjes së kufirit nga sulmet e jashtme dhe ruajtjes së integritetit të saj dhe pengimit të kalimit të palejueshëm të kufirit. Terreni gjeografik mund të kërkojë që Rojet e kufirit të manevrojë kah mbrendësia përvec 5 kilometrave të zonës kufitare; ëdo manevër e tillë do të koordinohet me COMKFOR-i dhe të miratohet nga ai. d. Njësitet e Armatës Jugosllave mund të udhëtojnë nëpër Kosovë vetëm për të shkuar në stacionet e detyrës dhe në garnizonet e Zonës Kufitare, apo ne lokacionet e kolonive të miratuara, dhe vetëm përgjatë marshutës dhe në pajtim me procedurën e përcaktuar nga COMKFOR pas konsultimeve me CIM-in, komandantëve të njësiteve të Armatës Jugosllave, autoriteteve të qeverive komunale dhe komandantëve të policisë. Këto marshuta dhe procedura do të përcaktohen deri më ditën K +14 ditë, dhe i nënshtrohen ri-përcaktimit nga COMKFOR-i në çdo kohë. Forcat e Armatës Jugosllave që kalojnë dhe janë të shtriera në Kosovëdo të lejohet të veprojnë vetëm në vetmbrojtje duke iu përgjigjur veprimeve armiqsore, në pajtim me Rregullat e angazhimit (ROE), të cilat do të miratohen nga COMKFOR-i në konsultim me CIM-in. Kur të shtrihen në Zonën kufitare, ato do të veprojnë në pajtim me ROE, të përcaktuarara nën kontroll të COMKFOR-it. e. Forcat e Armatës Jugosllave Roje të Kufirit mund të ndërmarrim aktivitete të stërvitjesvetëm mbrenda 5 kilometrash të Zonës Kufitare dhe vetëm me miratim të shprehur paraprakisht nga COMKFOR-i. 3. Forcat Jugosllave Ajrore dhe të Mbrojtjës Ajrore (YAADF) Të gjithë aeroplanët, radarët, predhat tokë-air (duke përfshirë sistemin e dorës për mbrojtje kundër-airore{MANPADS}) dhe artileria kundër airore në Kosovë do të folloi që të tërhiqet nga Kosova në lokacionet e tjera në Serbi, jashta zonës së dyanshme të sigurisë prej 25 kilometrash siq është përcaktuar në nenin X menjëherë pas EIF (hyrjës në fuqi). Kjo tërheqje do të përfundojë dhe komandanti i lartë i Armatës Jugosllave në Kosovë do t'i raportojë komandantit të paraparë të NATO-s jo më vonë se 10 ditë pas EIF (hyrjës në fuqi). Komandanti i paraparë i NATO-s do të kontrolloi dhe të koordinoi shfrytëzimin e hapësirës airore mbi Kosovë, duke u nisur nga EIF siq është më tej e paraparë në Aneksin 10. Asnjë sistem i mbrojtjës airore, radarët për gjurmim të shenjave dhe artileria kundërairore nuk do të pozicionohen apo të veprojnë në Kosovë, apo në Zonën e Dyanshme të Sigurisë prej 25 kilometrash pa miratim të shprehur paraprakisht nga komandanti i paraparë i NATO-s. Neni V: Forcat e tjera 1. Veprimet e Forcave në Kosovë, përveç KFOR-it, Armatës Jugosllave, MUP-it, apo forcave lokale policoretë paraqitura në Kapitullin 2 (më tutje të quajtura këtu "Forcat e tjera") do të jenë në pajtim me këtë Nen. Mbas EIF (hyrjës në fuqi), të gjitha forcat e tjera në Kosovë domosdo duhet që t'u përmbahen dispozitave të Nenit I, paragrafit 2, Nenit II, paragrafit 1 dhe Nenit III, dhe përpos përmbajtjes nga të gjitha qëllimet armiqësore, stërvitjet dhe formacionet ushtarake, organizimi i demonstratave, dhe çdo lëvizje cilindo drejtim, apo kalimin kontrabandist të kufinjve ndërkombëtar, apo kufirit midis Kosovës dhe pjesëve të tjera të RFJ-së. Aq më tepër, pas EIF (hyrjës në fuqi) të gjitha Forcat e Tjera në Kosovë domosdo duhet që publikisht të zotohen për t'u demilitarizuarsipas konditave që do të përcaktohen nga COMKFOR-i, të heqin dorë prej dhunës, të garantojnë sigurinë e personelit ndërkombëtar dhe të respektojnë kufinjët ndërkombëtar të RFJ-së dhe të gjitha konditat e këtij Kapitulli. 2. Përveç rastit kur miratiohet nga COMKFOR-i, nga dita K, të gjitha forcat e tjera në Kosovë nuk mund të mbajnë armë: a. brenda 1 kilometri të kolonive të Armatës Jugosllave dhe të MUP-it të numruara në Shtojcën A; b. brenda 1 kilometri të rrugëve kryesore si vijon: 1) Pejë - Llapushnik - Prishtinë 2) kufi - Gjakovë - Klinë 3) kufi - Prizren - Suharekë - Prishtinë 4) Gjakovë - Rahovec - Llapushnik - Prishtinë 5) Pejë - Gjakovë - Prizren - Ferizaj - kufi 6) kufi - Ferizaj - Prishtinë - Podujevë - kufi 7) Prishtinë - Mitrovicë - kufi 8) Mitrovicë - (rakosh) - Pejë 9) Pejë - Kufiri me Mal të Zi (nëpërmes Bozhaj) 10) Prishtinë - Lisicë - kufiri me Serbinë 11) Prishtinë - Gjilan - Ferizaj 12) Gjilan - Ternovc i Madh - kufiri me Serbinë 13) Prizren - Doganaj c. brenda 1 kilometri nga Zona kufitare; d. në asnjë fushë tjetër të përcaktuar nga COMKFOR-i. 3. Deri më ditën K + 5 ditë, Forcat e tjera domosdo duhet të heqin dorë dhe t'i mbyllin pozicionet luftarake, strehimoret dhe postblloqet. 4. Deri më ditën K + 5 ditë, komandantët e Forcave të Tjera të përcaktuar nga COMKFOR-i do t'i raportojnë comkfor-it për plotësimin e kërkesave të shënuara më lartë, sipas formatit të përcaktuar në Nenin VII, dhe do të vazhdojnë të paraqesin raporte javore ne detaje mbi statusin, derisa të përfundojë demilitarizimi. 5. COMKFOR-i do të vendosë procedurën për demilitarizim dhe monitorimin e Forcave të Tjera në Kosovëdhe për rregullimin e mëtutjeshëm të aktiviteteve të tyre. Këto procedura do të vendosen për të ndihmuar programin e demilitarizimit në faza si vijon: a. Deri më ditën K +5 ditë, të gjitha Forcat e Tjera do të vendosin vende të sigurta deponim të armëve, që do të regjistrohen dhe do të verifikohen nga KFOR-i; b. Deri më ditën K + 30 ditë, të gjitha Forcat e Tjera do t'i deponojnë të gjitha armët e ndaluara (çdo armë prej 12.7 mm ose më e madhe, çdo armë kundër-tenkiste, apo kundër-airore, granatë, minë, apo eksploziv) dhe armë automatike në vendet e regjistruara për deponim të armëve. Komandatët e Forcave të Tjera do ti konfirmojnë COMKFOR-it përfundimin e deponimit të armëve, jo më vonë se dita K + 0 ditë; c. Deri më ditën K + 30 ditë, të gjitha Forcat e Tjera në Kosovë do të ndërprejnë të veshin uniforma ushtarake dhe të mbajnë shenja, dhe do të ndërprejnë mbajtjen e armët automatike; d. Deri më ditën K + 90, pushteti ndaj vendeve të deponimit do të kaloi në KFOR-in. Pas kësaj date, do të jetë e kundërligjshme për Forcat e Tjera posedimi i armëve të ndaluara dhe i atyre automatike, dhe armët e tilla do t'i nënshtrohen konfiskimit nga KFOR-i; e. Deri më ditën K + 120 ditë, demilitarizimi të gjitha Forcave të Tjera do të jetë i përfunduar. 6. Deri më EIF (hyrjës në fuqi) + 30 ditë, nënshtruar rregullimit nga COMKFOR-i nëse është e domosdoshme, personeli i Forcave të Tjera që nuk ka prejardhje nacionale, pa marrë parasyshë se a janë apo jo legalisht brenda Kosovës, duke përfshirë kshilltarët individual, luftëtarët e lirisë, trajnerët, vullnetarët dhe personeli nga shtetet fqinje dhe të tjera, do të tërhiqen nga Kosova. Neni VI: MUP-i 1. Ministria e Policisë së Brendshme (MUP) është definuar si e gjithë policia dhe njësitet e sigurisë publike dhe personeli nën kontrollin e autoriteteve federale dhe të republikës, përveç policisë kufitare e përmendur në Kapitullin 2 dhe studentët e akademisë policore dhe personeli i shkollës së stërvitjës në Vushtrri, e përmendur në Kapitullin 2. CIM në konsultim me KOMKFOR-in, do të ketë pushtet diskrecional që t'a përjashtoi cilëndo njësi të sigurimit publik nga ky definimnëse ai përcakton se kjo është në interes publik (p.sh. zjarrfikësit). a. Deri më ditën K + 5 ditë, të gjitha njësitet e MUP-it në Kosovë (me përjashtim të policisë kufitare të përmendur Nenin VI.A.1. të Kapitullit 2) do të kenë përfunduar ri-rreshtimin në kolonitë miratuara të numruara në Shtojcën A të këtij Kapitulli, apo në garrnizonet jashtë Kosovës. Komandanti më i lartë i MUP-it në Kosovë, apo përfaqësuesi i tij, do të i konfirmoi me shkrim COMKFOR-it dhe CIM-it deri më ditën K +5 ditë, se MUP-i është duke u sjellë sipas rregullave, dhe do t'i plotësojnë me informata të reja informacionet e kërkuara me Nenin VII, duke dhënë sqarim për tërheqjet dhe ndryshimet e tjera gjatë ri-rreshtimit. Ky informacion do të përtrihet përçdo javë. Rifillimi i patrollimit normal të policisë komunale do të lejohet nën mbikqyrjen dhe kontrollin e MI-së dhe siq është miratuar në mënyrë specifike nga CIM-i në konsultim me KMFOR-in dhe do të varet nga konditat e kësaj Marrëveshjeje. b. Menjëherë pas EIF (hyrjës në fuqi), do të bëhen tërheqjet si vijon: 1) Deri më ditën K + 5 ditë, ato njësi të MUP-it jo të vendosura në Kosovë para 1 shkurtit 1998, do të tërheqin gjithë personelin dhe paisjet nga Kosova në lokacionet e tjera në Serbi. 2) Deri më ditën K + 20 ditë, e gjithe Policia Speciale, duke përfshirë PJP-në, SAJ-in, dhe forcat JSO, si dhe paisjet e tyre, do të tërhiqen në kolonitë e tyre jashtë Kosovës, në lokacionet e tjera në Serbi, Përveç kësaj, të gjitha mjetet e MUP-it për ofenzivë (të përcaktuara si automjete të blinduara me armë të përforcuara prej 12.7 mm, apo më të mëdha, dhe i gjithë armatimi i rëndë {të përforcuara apo jo në automjet} do të tërhiqen deri më ditën K + 20. c. Deri më ditën K + 30 ditë, komandanti më i lartë i MUP-it do t'ia ofrojë për miratim COMKFOR-it , në konsultim me Kryesuesin e KVM-së, planin detaj për zvoglimin në faza të forcave të mbetura të MUP-it. Në rast se COMKFOR-i në konsultim me CIM-in nuk e miraton planin, ai ka pushtet që të nxjerr planin e tij juridikisht të obligueshëm për zvoglim të mëtejmë të MUP-it. CIM do të vendos në të njëjtën kohë kur njësitet e MUP-it do të veshin uniforma të reja dhe shenja (stema) të reja. Në çdo rast, orari që vijon domosdo duhet të respektohet: 1) Deri më ditën K + 60 ditë, zvoglim i 50% i njësive të mbetura të MUP-it, duke i përfshirë rezervistët. CIM-i pas konsultimeve me COMKFOR-in do të ketë të drejtë diskrecionale që të shtyjë këtë afat deri më ditën K + 90 ditë, nëse ai gjykon që se do të ketë rrezik nga vakumi zbatim të ligjeve; 2) Deri më ditën K + 120 ditë, zvoglim i metutjeshëm deri në 2500 antarë të MUP-it. CIM-i pas konsultimeve me COMKFOR-in do të ketë të drejtë diskrecionale që të shtyej këtë afat deri më ditën K + 180 ditë, për të plotësuar nevojat operacionale; 3) Tranzicioni në policinë lokale fillojë kur policia kosovare të stërvitet dhe të jetë e aftë të kryej detyrat e saj. CIM-i do t'a organizoi këtë tranzicion midis MUP-it dhe policisë së komunave; 4) në çdo rast, deri më EIF (hyrjes në fuqi) + një vit, e gjithë Ministria e Brendshme e Policisë Civile do të zvoglohet dhe do të bjerë ne zero. CIM-i do të ketë pushtet diskrecional që të shtyej këtë afat për 12 muaj që të plotësohen nevojat operacionale. d. 2500 MUP të lejuar me këtë Kapitull të përmendur në Nenin V.1 (a) të Kapitullit 2, do të jenë kompetent vetëm për funkcionet policore civile dhe do të jenë nën mbikqyrjen dhe kontrollin e CIM-it Neni VII: Njohtimet 1. Deri më ditën K + 5 ditë, Palët do të paraqesin informatën që vijon sa i perket statusit të ushtrisë së rregullt; gjithë policisë, duke përfshirë policinë ushtarake, Dega e Policisë për siguri publike, polici speciale; paramilitarë; dhe Forcat e Tjera në Kosovë, dhe do t'a informojnë COMKFOR-in mbi ndryshimet në këtë informacion: a. lokacioni, shtrirja dhe forca e gjithë njësive ushtarake dhe të policisë speciale e përfolur më lartë; b. kuantiteti dhe tipet e armatimit prej 12.7 mm dhe më lartë, si dhe municioni për armatim të tillë, duke përfshirë kolonitë, depot e furnizimit dhe vendet e deponimit; c. pozicioni dhe përshkrimit të çdo predhe/rakete tokë-air, duke përfshirë sistemet mobile, artilerinë kundër-airore, radarët mbështëtës dhe komandat ndihmëse dhe sistemet e kontrollit; d. pozicionet dhe përshkrimi i të gjitha minave, teknikës luftarake të paeksploduar, mjeteve eksploduese, mjeteve shkatërruese, pengesave, minat befasuese, telave të thurur, pengesave të rrezikshme fizike dhe ushtarake për sigurinë e çdo personeli në Kosovë, sistemet e armatimit, automjetet dhe paisjet e tjera ushtarake; dhe e. çdo informatë tjetër të natyrës ushtarake apo të sigurisë të kërkuar nga COMKFOR-i. Neni VIII: Operacionet dhe Pushteti i KFOR-it 1. Në pajtim me obligimet e përgjithshme nga Neni I, Palët e kuptojnë dhe pajtohen që KFOR-i do të shtrihet dhe do të operoi pa pengesë, dhe do të ketë pushtet që të ndërmerr të gjitha veprimet e domosdoshme për të ndihmuar që të sigurohet sjellja sipas këtij Kapitulli. 2. Palët e kuptojnë dhe pajtohen që KFOR-i do të ketë të drejtë të: a. të monitoroi dhe të ndihmoi që të sigurohet sjellja e të gjitha palëve në pajtim me këtë Kapitull, si dhe t'i përgjigjet me kohë çdo shkeljeje dhe t'a rimëkëmb sjelljen sipas Aneksit, duke e shfrytëzuar edhe forcën ushtarake nëse kërkohet. Kjo e përfshinë veprimin e domosdoshëm për të: 1) zbatuar reduktimin e Armatës Jugosllave dhe të MUP-it; 2) zbatuar demilitarizimin e Forcave të Tjera; 3) zbatuar restrikcionin e të gjitha aktiviteteve, lëvizjeve dhe stërvitjeve të Armatës Jugosllave, MUP-it dhe të Forcave të Tjera në Kosovë; b. të vendosë aranzhmanet ndërmjetëse me MI-në dhe të mbështetet MI-ja në mënyrë përkatëse; c. të vendosë aranzhmanet ndërmjetëse me autoritetet lokale të Kosovës, me Forcat e Tjera dhe me autoritetet civile dhe ushtarake të RFJ-së/Serbe; d. të vëzhgoj, monitoroj dhe të inspektoj çdonjërin dhe të gjitha objektet dhe aktivitetet në Kosovë, duke përfshirë edhe Zonën Kufitare brenda 5 kilometrave, për të cilat COMFOR-i beson se ka, apo mund të ketë aftësi ushtarake, apo që janë, ose mund të jenë të lidhura me shfrytëzimin e aftësitë ushtarake, apo policore, apo që në mënyrë tjetër janë të lidhura me sjelljen sipas këtij Kapitulli; e. të kërkoj nga Palët që të shënojnë dhe t'i pastrojnë minat dhe monitoroi përmbushjen e detyrave nga ana e tyre; f. të kërkoj nga Palët që të participojnë në Komisionet e përbashkëta ushtarake siq është shpjeguar në Nenin XI. 3. Palët e kuptojnë dhe pajtohen që KFOR-i do të ketë të drejtë që të përmbushë detyrat e tij plotësuese, brenda kufinjëve të detyrave të marra parësore, aftësisë së tij, dhe mjeteve në dispozicion, siq është përcaktuar nga NAC-i (Këshilli Veri-Atlantik), që përfshijnë si vijon: a. të ndihmoi krijimin e kushteve të sigurisë për ndërmarrjen e detyrave nga të tjerët që kanë të bëjnë me këtë Marrëveshjen, duke përfshirë zgjedhjet e lira dhe të drejta (paanshme); b. të ndihmoj lëvizjen e organizatave në kryerjen e misionit humanitar; c. të ndihmoj agjencionet ndërkombëtare në përmbushjen e përgjegjësive të tyre në Kosovë; d. të vëzhgoj dhe të pengoj ndërhyrjen në lëvizjen e popullsisë civile, refugjatët dhe personat e zhvendosur, si dhe t'u përgjighet në mënyrë të duhur kërcnimeve të qillimta në jetë dhe persona. 4. Palët e kuptojnë dhe pajtohen që direktivat e mëtutjeshme të NAC-it mund të vendosin detyra dhe përgjegjësi shtesë për KFOR-in për zbatimin e këtij Kapitulli. 5. Operacionet e KFOR-it do të qeverisen me dispozitat në vijim: a. KFOR-i dhe personeli i tij status juridik dhe obligime të përcaktuara në Shtojcën B të këtij Kapitulli; b. KFOR-i do të ketë të drejtë të përdor të gjitha mjetet e domosdoshme që të siguroi mundësinë e tij të plotë për të komunikuar dhe do të ketë të drejtë të përdorimit të pakufizuar të spektrit të plotë elektromagnetik. Në zbatimin e kësaj të drejte, KFOR-i do të bëj përpjekje të arësyeshme që të koordinoi punën me autoritetet përkatëse të Palëve; c. KFOR-i do të ketë të drejtë të kontrolloi dhe të rregulloi trafikun tokësor çdokund në Kosovë, duke përfshirë lëvizjen e forcave të palëve. Të gjitha aktivitetet stërvitëse të Palëve dhe lëvizjet në Kosovë domosdo duhet të autorizohen paraprakisht nga COMKFOR-i; d. KFOR-i do të ketë liri të plotë dhe të papenguar të lëvizjës nëpër tokë, air dhe ujë për në Kosovë dhe çdokund në Kosovë. Në Kosovë ai do të ketë të drejtë që të bivouac [vendosin kampet], manevroi, vendoset dhe të shrytëzoi çdo rajon dhe apo objekt për t'i kryer përgjegjësitë siq kërkohet për mbështetjen e tij, stërvitjen dhe operacionet, me lajmërim paraprak, siq është i mundshëm. As KFOR-idhe asnjëri nga personeli i tij nuk do të jetë përgjegjës për asnjë dëm ta pronësisë publike apo private që ata mund të shkaktojnë duke i kryer detyrat që kanë të bëjnë me zbatimin e këtij Kapitulli. Bllokadat e rrugëve, postblloqet, apo pengesat e tjera në lirinë e lëvizjës së KFOR-it do të jetë shkelje e këtij Kapitulli dhe Pala që e shkel do t'i nënshtrohet veprimit ushtarak të KFOR-it duke përfshirë përdorimin e forcës së domosdoshme për siguruar sjelljen sipas këtij Kapitulli. 6. Palët e kuptojnë dhe pajtohen që COMKFOR-i do të ketë pushtet, që pa ndërhyrje dhe leje nga asnjëra palë, të bëj çdo gjë që ai gjykon që është e domosdoshme dhe në rregull, duke përfshirë përdorimin e forcës ushtarake për të mbrojtur KFOR-in dhe MI-në, dhe t'i kryej përgjegjësitë e numruara në këtë Kapitull. Palët do të sillen në çdo pikëpamje sipas instrukcioneve dhe kërkesave të KFOR-it. 7. Përkundër cilësdo dispozitë tjetër të këtij Kapitulli, Palët e kuptojnë dhe pajtohen që COMKFOR-i ka të drejtë dhe është i autorizuar të detyroi largimin, tërheqjen, apo rilokacionin e Forcave sdhe armëve specifike, si dhe të urdhërojnë ndërprerjen 2fardo aktiviteteve, kurdo që COMKFOR-i përcakton se Forcat, armët, apo aktivitetet përbëjn kërcnim, apo kërcnim potencial qoftë për KFOR-in apo misionin e tij, apo Palën tjetër. Forcat që dështojnë të ri-rreshtohen, të tërhiqen, apo t'a ndërrojnë vendin, apo që të ndërprejnë aktivitetet kërcnuese, ose potencialisht kërcnuese pas kërkesës së tillë nga KFOR-i, do t'i nënshtrohen akcionit ushtarak të KFOR-it, duke përfshirë përdorimin e forcës së domosdoshme për të siguruar zbatimin, në pajtim me konditat e paraqitura në Nenin I, paragrafin . Neni IX: Kontrolli kufitar Palët e kuptojnë dhe pajtohen se derisa të mos vendosen rregulla të tjera, i nënshtrohet dispozitave të këtij Kapitulli dhe Kapitulli 2 kontrolli përgjatë kufinjve ndërkombëtar do të ruhet nga institucionet ekzistuese që normalisht u caktohen detyra të tilla, duke iu nënshtruar mbikqyrjes nga ana e KFOR-it dhe MI-së, që do të kenë të drejtë të shqyrtojnë dhe të miratojnë gjithë personalin dhe njësitet, të monitorojnë punën e tyre, dhe të largojnë dhe të zëvendësojnë personelin për sjellje jokonsistente me këtë Kapitull. Neni X: Kontrolli i lëvizjeve ajrore Komandanti përkatës i NATO-s do të jetë i vetmi që e ka pushtetin për të vendosë rregulla dhe procedurë për të komanduar dhe kontrolluar hapsiqën ajrore mbi Kosovë, si dhe Zonën e dyanshme të sigurisë (MSZ) prej 25 kilometrash. Kjo Zonë e dyanshme e sigurisë do të përbëhet nga hapësira ajrore e RFJ jashta kufirit të Kosovës me pjesët e tjera të RFJ-së. Ky Kapitull e zëvendëson Marrëveshjen e NATO-s me Misionin Verifikues të Kosovëstë datës 12. shkurt 1998, në çdo çështje apo fushë në të cilën mund të jenë në kontradiktë me njëra tjetrën. Nuk do të lejohet trafiku ajror, ai i fiksuar apo jo, i cilësdo Palë, që të fluturoi mbi Kosovë apo në Zonën e dyanshme të sigurisë (MSZ) pa miratim të shprehur paraprakisht nga komandanti përkatës i NATO-s. Shkelja e cilësdo dispozit më lartë, duke përfshirë edhe urdhërat e komandantit përkatës të NATO-s dhe proceduar e qeverisjës së hapësirës ajrore mbi Kosovë, si edhe fluturimet e paautorizuara, apo aktivizimi i mbrojtjës ajrore të integruar të RFJ-së(IADS) brenda Zonës së dyanshme të sigurisë (MSZ), i nënshtrohen veprimit ushtarak të KFOR-it, duke përfshirë përdorimit të domosdoshëm të forcës. KFOR-i do të ketë ekipin ndërmjetës në qendrën e Forcave Ajrore të RFJ-së dhe ndërmjetësin e YAADF-së në KFOR. Palët e kuptojnë dhe pajtohen se komandanti përkatës i NATO-s mund t'ia delegoi kontrollin e aktiviteteve normale civile institucioneve përkatëse të RFJ-së për të monitoruaroperacionet, të liroi konfliktin e lëvizjeve të trafikut ajror të KFOR-it dhe siguroi operimin e patrazuar dhe të sigurtë të sistemit të trafikut ajror. Neni XI: Themelimi i Komisionit të përbashkët ushtarak 1. Një Komision i përbashkët ushtarak (JMC) do të themelohet për shtrirjen e KFOR-it në Kosovë. 2. Komisioni i përbashkët ushtarak (JMC) do të kryesohet nga COMKFOR-i apo përfaqësuesi i tij dhe do të përbëhet nga anëtarët që vijojnë: a. komandanti i lartë ushtarak jugosllav i Forcave të RFJ-së, apo përfaqësuesi i tij; b. Ministrat e brendshëm të RFJ-së dhe të Republikës së Serbisë, apo përfaqësuesit e tyre; c. përfaqësuesi i lartë i ushtarak i Forcave të Tjera; d. përfaqësuesi i MI-së. e. personat e tjerë që do t'i cakton COMKFOR-i, duke përfshirë një apo më shumë përfaqësues të udhëheqjes civile të Kosovës. 3. Komisioni i përbashkët ushtarak (JMC) do të: a. shërbejë si organ qëndror për të gjitha palët që të shqyrtojnë çdo ankesë ushtarake, pyetje, apo problem që kërkon zgjidhje nga COMKFOR-i, siq janë dëshmitë për shkeljës së armpushimit, apo dëshmi të tjera të moszbatimit të këtij Kapitulli; b. pranoi raporte dhe bën rekomandime për veprime specifike të COMKFOR-it për të siguruar sjelljen e palëve sipas dispozitave të këtij Kapitulli; c. ndihmon COMFORIT-it në caktimin dhe implementimin e masave transparete lokale në mes të Palëve. 4. Komisioni i përbashkët ushtarak (JMC) nuk do të përfshijë asnjë person publikisht të paditur nga Tribunali Ndërkombëtar për Jugosllavinë e Kaluar. 5. Komisioni i përbashkët ushtarak (JMC) do të funkcionoi si organ konsultativ për t'i dhënë këshilla COMKFOR-it. Megjithatë, vendimet përfundimtare do të merren nga COMKFOR-i dhe do të jenë juridikisht të obligueshme për palët. 6. Komisioni i përbashkët ushtarak (JMC) do të takohet me thirrje të COMKFOR-it. çdo Palë mund të kërkoi nga COMKFOR-i që t'a therras takimin. 7. Komisioni i përbashkët ushtarak (JMC)do të themeloi komisione plotësuese ushtarake me qëllim që t'i ofrojë ndihmë në kryerjen e funkcioneve të shpjeguara më lartë. Komisionet e tilla do të jenë në nivele të tilla që i përcakton COMKFOR-i. Përbërja e atyre komisioneve do të përcaktohet nga COMKFOR-i. Neni XII: Lirimi i të burgosurve 6. Palët do t'i lirojnë dhe këmbejnë në pajtim me standardet humanitare, të gjithë personat e mbajtur lidhur me konfliktin (në vijim "të burgosurit")deri më EIF (hyrjen në fuqi) + 21 ditë. Përvec kësaj, Palët do të bashkëpunojnë plotësisht me Komitetin Ndërombëtar të Kryqit të Kuq (KNKK; ICRC-ang.) për të ndihmuar punën e tijnë pajtim me mandatin e tij, për t'a zbatuar monitoruar planin për lirimin dhe këmbimin e të burgosurve në pajtim me afatin. Në përgadidtje të zbatimit të kësaj kërkese, Palë do : a. t'i japin ICRC-së qasje të plotë te të gjithë personat, pa marrë parasysh statusin e tyre, të cilët janë duke u mbajtur nga ata lidhur me konfliktin, për vizitat që janë në oajtim me procedurat operuesestandarde të ICRC-së; b. t'i ofrojnë ICRC-së secilën dhe çdo informacion që ka të bëjë me të burgosurit e që kërkohet nga ICRC-ja deri me EIF (hyrjen në fuqi) + 14 ditë. 2. Palët do t'i ofrojnë informacione familjeve të të gjithë personave nëpërmjet të mekanizmit gjurmues të ICRC-së. Palët do të bashkëpunojnë plotësisht me ICRC-në në përpjekjet e tij për të determinuar identitetin, vendin se ku gjenden dhe fatin e atyre që nuk gjenden. Neni XIII: Bashkëpunimi Palët do të bashkëpunojnë plotësisht me të gjitha entitetet e angazhuara në implementimin e e kësaj zgjidhjeje, siq është shpjeguar në Marrëveshjën Kuadër (themelore), apo ndryshe siq janë authorizuar nga Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, duke përfshirë Tribunalin Ndërkombëtar të Krimeve për Jugosllavinë e Kaluar. Neni XIV: Lajmërimi i komandave ushtarake Çdo Palë do të siguroi që dispozitat e këtij Kapitulli dhe urdhërat me shkrim për t'u bindur menjëherë do t'i komunikohen forcave të tij. Neni XV: Pushteti përfundimtar për Interpretim 1. Sipas paragrafit 2, KFOR-i autoritet final për interpretimin e këtij Kapiptulli dhe përcaktimet e tij janë juridikisht të obligueshme për të gjitha Palët dhe personat. 2. CIM-i është autoritet final sa i përket interpretimit të funkcioneve të tij në këtë Kapitull (rregullimin e rojeve kufitare të Armatës Jugosllave sipas nenit II, paragrafit ; funkcionet që kanë të bëjnë me MUP-in sipas Nenit VI) dhe përcaktimet e tij janë juridikisht të obligueshme për të gjitha Palët dhe personat. Neni XVI: Hyrja në fuqi dhe dita K Data e aktivizimit të KFOR-it -- të njihet si ditë K -- do të caktohet nga NATO-ja. Shtojcat: A. Kolonitë e Miratuara të Armatës Jugosllave/MUP-it B. Statusi i Forcave Implementuese Multi-Nacionale. Shtojca A: Kolonitë e Miratuara të Armatës Jugosllave/MUP-it 1. Janë 13 koloni në Kosovë për të gjitha njësitet e Armatës jugosllave, armatimin, paisjet dhe municionin. Lëvizja në koloni, dhe më pas tërheqja nga Kosova, do të bëhet në pajtim me këtë Kapitull. Kur tërheqja në faza e njësiteve të Armatës jugosllave të përparojë sipas afateve të parapara me këtë Kapitull, COMKFOR-i do t'i mbyll kolonitë e zgjedhura. 2. Kolonitë fillestare të miratuara: a) ) Prishtinë SW b) Prishtinë Aeroporti c) Vushtrri pjesa veriore d) Mitrovicë e Kosovës e) Gjilan NE f) Ferizaj g) Prizren h) Gjakovë SW i) Pejë j)Prishtinë Fab. Për deponimin e Eksplozivit k) Prishtinë Ammo Depot SW l) Prishtinë Ammo Depot 510 m) Prishtinë paisjet e Shtabit të Përgjithshëm 423913NO210819E 423412NO210040E 424936NO20575SE 425315NO2OS227E 422807NO21284SE 422233NO2107S3E 421315NO204SO4E 422212NO202530E 4239ION020172SE 423636NO211225E 423518NO205923E 424211NO211056E 423938NO210934E 3. Brenda çdo kolonie, nga njësitet e Armatës jugosllave kërkohet që të deponojnë të gjitha armët e rënda dhe automjetet jasha depove. 4. Pas EIF (hyrjes në fuqi) + 180 ditë, forcat e mbetura 2500, që i dedikohen dunkcioneve të sigurisë kufitare të parapara me këtë Marrëveshje do të kantonizohen në këto lokacione: Gjakovë, Prizren dhe Feriza; postet e subordinuara kufitare brenda Zonës Kufitare; një numër i caktuar i objekteve ekzistuese në afërsi të menjëhershme me Zonën kufitare, që i nënshtrohet miratimit paraprak të COMKFOR-it. dhe Shtabi C2 (komandë dhe kontroll) dhe objekteve të mbështetjës logjistike në Prishtinë. 5. Janë 37 koloni të miratuara për MUP dhe forcat e policisë speciale në Kosovë. Janë 7 SUP rajonal të miratuar. Secili nga 37 kolonitë e miratuara do të bie ndër kontrollin administrativ të një nga SUP rajonal. Lëvizja të kolonitë dhe tërheqja pasuese e MUP-it nga Kosova do të bëhet në pajtim me këtë Kapitull. 6. SUP rajonal të miratuar të MUP-it dhe kolonitë janë: a) Mitrovicë e Kosovës SUP 42530ON0205200E 1) Mitrovicë e Kosovës (2 lokacione) 2) Leposaviq 3) Skenderaj 4) Vushtrri 5) Zubin Potok b) Prishtinë SUP 42400ON0211000E 1) Prishtinë (6 lokacione) 2) Gllogovc 3) Fushë Kosovë 4) Lipjan 5) Obiliq 6) Podujevë c) Pejë SUP 42390ON0201600E 1) Pejë (2 lokacione) 2) Klinë 3) Istog 4) Malishevë d) Gjakovë SUP 42230ON0202600E 1) Gjakovë (2 lokacione) 2) Deçan e) Ferizaj SUP 42220ON0211000E 1) Ferizaj (2 lokacione) 2) Shtimje 3) Shtërpce 4) Kaçanik f)Gjilan SUP 42280ON0212900E 1) Gjilani (2 lokacione) 2) Kamenica 3) Vitija 4) Kosovska (?) 5) Novo Brdo g) Prizren SUP 42130ON0204500E 1) Prizren (2 lokacione) 2) Rahoveci 3) Suha Reka 4) Gora 7. Brenda çdo kolonie nga njësitet e MUP-it kërkohet që t'i deponojnë të gjitha automjetet më të rënda se 6 tonë, duke përfshirë autoblindad dhe BOV-et dhe të gjitha armët e rënda jashta depove. 8. KFOR-i do të ketë të drejtë ekskluzive që të inspektoj çdo koloni, apo çdo lokacion tjetër, në çdo kohë pa ndërhyrje nga asnjëra palë. Shtojca B: Statusi i Forcave Implementuese Multi-Nacionale 1. Për qëllimet e kësaj shtojce shprehjet vijuese do të kenë domedhëniet që iu janë caktuar këtu më poshtë: a. NATO do të thotë Organizata e Paktit Veri-Atlantik (NATO), trupat e saj plotësues, Shtatmadhoria ushtarake e saj, KFOR-i i udhëhequr nga NATO, dhe cilido element/njesi që formon cilëndo pjesë të KFOR-it apo e mbështetë KFOR-in, pavarësisht se a janë nga ndonjë shtet anëtar i NATO-s dhe pavarësisht se a janë nën komandën dhe kontrollin e NATO-s apo atë nacionale, kur veprojnë në mbarështim të kësaj Marrëveshjeje. b. "Autoritetet në RFJ" do të thotë autoritetetpërkatëse, qoftë Federale, Republikane, Kosovare apo të tjera. c. "Personeli i NATO-s" do të thotë personel ushtarak, civil dhe i kontraktuar, i caktuar nga apo i bashkangjitur në NATO, ose i punësuar nga NATO-ja, përfshirë personelin ushtarak, civil apo të kontraktuar nga shtetet jo-anëtare të NATO-s të cilat marrin pjesë në Operacion, me përjashtim të personelit lokal të punësuar. d. " Operacioni" do të thotëmbështetje, implementim, përgaditje dhe pjesëmarrje e NATO-s dhe personelit të NATO-s në mbarështim të këtij Kapitulli. e. "Shtatmadhoria Ushtarake" do të thotë cilido entitet, pavarësisht prej denominimit të tij, që përbëhet nga ose pjesërisht konstituohet nga personeli ushtarak s NATO-s i themeluar me qëllim që të kryhet Operacioni. f. "Autoritete" do të thotë individë, agjencione apo organizata përkatëse dhe me përgjegjësi të Palëve. g. "Personel kontraktues" do të thotë ekspertë teknik apo specialistë funksional, shërbimet e të cilëve janë të kërkuara nga NATO dhe të cilët janë në territorin e RFJ-së ekskluzivisht për t'i shërbyer NATO-s apo në cilësi të këshilltarit në çështjet teknike, ose për vendosje, operim, apo për mirëmbajtje tëpaisjeve, përpos nëse janë: 1) shtetas të RFJ-së; ose 2) persona me qëndrim të rregullt në RFJ. h. "Përdorim Zyrtar" @do përdorim i mallërave të blerë, ose shërbimeve të pranuara me qëllim të kryerjes e @do funkcioni ashtu si kërkohet për operacion të Shtatmadhërisë. i. "Lokale" do të thotë ndërtesat, strukturat, vendet dhe toka që nevoiten për kryerjen e operacioneve, stervitjeve dhe aktiviteteve administrative nga NATO për Operim dhe për vendosjen e personelit të NATO-s 2. Pa paragjykime ndaj preivilegjeve dhe imuniteteve të parashtruara në këtë shtojcë, i tërë personeli i NATO-s do ta respektojë ligjet e RFJ-së, varësisht nga fakti se respektimi I atyre Federale, Republikane dhe të Kosovës, apo të tjerat janë kompatibil me detyrat/mandatin e besuar, si dhe do të përmbahen nga aktivitetet që nuk janë kompatibile me natyrën e operacionit. 3. Palët njohin nevojën për procedura ekspeditive për largim dhe hyrje të personelit të NATO-s. Ai personeli do të përjashtohet nga kërkesat ligjire për pasaporta dhe viza dhe kërkesat për regjistrim që aplikohet për aleatët. Personelit të NATO-s do t'i lejohet hyrja/dalja në të gjitha pikat hyrëse dhe dalëse për në/prej RFJ-së me paraqitjen e lejës së identifikimit nacional. Personeli i NATO-s do ta mbajë me vete letrën identifikikuese e cila mund të ju kërkohet për t'ia paraqitur autoriteteve në RFJ, por operacionet, stërvitja, dhe lëvizja nuk do të jetë e lejuar të ndalohet apo të vonohet me kërkesa të tilla. 4. Personeli ushtarak i NATO-s do të mbajë uniformë normalisht, dhe personeli i NATO-s mund të posedojë dhe të mbajë armë nëse janë të autorizuar nga urdhërat që marrin. Palët do ta pranojnë si të fuqishme, pa taksa ose pagesa shtesë, lejet për vozitje dhe lejet që i ipen personelit të NATO-s nga autoritetet e tyre nacionale. 5. NATO-s do t'i lejohet që të çfaqë flamurin e NATO-s dhe/ose flamujt kombëtar të elementeve/njësive nacionale përbërëse të saj mbi çdo uniformë, automjetet dhe lokal të NATO-s. 6. a. NATO-ja do të ketë imunitet ndaj të gjitha proceseve juridike qofshin ato civile, administrative apo penale. b. Personeli I NATO-s në të gjitha rastet dhe gjatë tërë kohës do të ketë imunitet ndaj jurisdikcionit të Palëve, sa I përket prishjes së rendit civil, administrativ, penal apo diciplinor e cila mund të kryhet nga ata në RFJ. Palët do të u ndihmojnë shteteve që marrin pjesë në Operacion për t'a ushtruar jurisdikcionin e tyre mbi bashkëkombëtarasit evet. c. Pa marrë parasysh se çka është përshkruar më lartë, dhe me pëlqimin e dhënë nga komandanti I NATO-s për çdo rast, autoritetet brenda RFJ-së mund të ushtrojnë përjashtimisht jurisdiksion në çështje të tilla, vetëm ndaj personelit të kontraktuar kur ky personel nuk I nënshtrohet jurisdiksionit të shtetit shtetas i të cilit është.. 7. Personeli I NATO-s do të ketë imunitet ndaj çfarëdo forme të arrestimit, hetimit apo mbajtjes nga autoritetet në RFJ. Personeli I NATO-s të i arrestuar apo mbajtur gabimisht, menjëherë do t'i dorëzohet autoriteteve të NATO-s. 8. Personeli I NATO-s do të gëzojë së bashku me automjetet, aeroplanët, mbajtësit dhe mjetet e tij, qarkullim të lirë dhe të pakufizuar dhe hyrje të papenguar nëpër tërë RFJ-në duke përfshirë hapsirën ajrore dhe ujërat territoriale. Këtu përfshihet por nuk kufizohet vetëm me, e drejta e BIVOUZC, manevrimit, strehimit, dhe shfrytëzimit të çfarëdo zone ose objekti që kërkohet për mbështetje, stërvitje dhe operacione. 9. NATO-ja do të jetë e liruar prej doganave, taksave e ngarkesave tjera dhe inspekcioneve e rregulloreve doganore duke përfshirë këtu edhe dhënien e inventarit apo çfarëdo dokumentacioni doganor rutinë për personelin, automjetet, mbajtësët, aeroplanët, pajisjet, materialet, dhe provizionet për hyrje, dalje, apo tranzit në territorin e RFJ-së për mbështetje të Operacionit. 10. Autoritetet në RFJ do të ndihmojnë në baza prioritare dhe me mjete të përshtatshmetë gjitha lëvizjet e personelit, automjeteve, anijeve, aeroplanëve, paisjeve, apo materialit furnizues nëpër apo në hapësirën ajrore, limane, aeroporte, apo rrugët e shfrytëzuara. Asnjë ngarkesë nuk mund të caktohet për navigacion ajror duke aterruar apo fluturuar aeroplani, pa marrë parasysh se a është pronësi shtetërore apo çarter. Ngjashëm, asnjë detyrim, anëtarësi, taksë, apo ngarkesë nuk mund të caktohet kundër anijeve të NATOS-s , pavarësisht se a është pronë shtetërore apo çarter, për thjeshtë hyrjen, apo daljen nga limani. Automjetet, anijet, apo aeroplanët e përdorur për mbështetjen e Operacionit, nuk mund t'i nënshtrohen kërkesave për liçencë, regjistrim, apo sigurim komercial. 11. NATO e ka të fituar të drejtën e aeroporteve, rrugëve, binarëve dhe limaneve pa pagesë, detyrime, anëtarësi, taksa, apo ngarkesa për shfrytëzim të thjeshtë të tyre. Megjithatë, NATO, nuk do të kërkojë përjashtim për ngarkesat e arësyeshme për shërbimet specifike të kërkuara dhe të marra, mirëpo operacionet / lëvizjet dhe hyrja nuk do të lejohet që të pengohet duke pritur pagesën për shërbime të tilla. 12. Personeli i NATO-s do të jetë i përjashtuar nga taksat në rrogat dhe të ardhurat e fituara nga NATO dhe nga çdo e ardhur e fituar jashtë RFJ-së. 13. Personeli i NATO-s dhe prona e tyre që shihet e që është importuar, fituar në, apo eksportuar nga RFJ-ja, do të jetë e përjashtuar nga të gjitha detyrimet, taksat dhe ngarkesat e tjera, si dhe dispozitat mbi inspektimet dhe ato doganore. 14. NATO-s do t'i lejohet që të importoj dhe të eksportoj, i lirë nga obligimet doganore, taksat, dhe ngarkesat e tjera për paisje të tilla dhe material dhe mjete furnizuese të cilat NATO-ja i kërkon për Operacione, nëse mallrat e tille janë për përdorim zyrtar, apo për t'ia shitur personelit të NATO-s. Mallrat e shitur do të dedikohen vetëm për përdorim nga personeli i NATO-sdhe nuk mund t'i transferohen personave të paautorizuar. 15. Palët njohin se shfrytëzimi i kanaleve për komunikim është i domosdoshëm përOperacion. NATO-s do t'i lejohet që të odhëheqë shërbimet e veta të postës. Palët , pas kërkesës së thjeshtë, do t'ia japin të gjitha shërbimet e telekomunikacionit , duke e përfshirë shërbimet e transmetimit të nevojshme për operacion, siq është përcaktuar nga NATO. Kjo do të përfshijëtë drejtën për shfrytëzim të mjeteve dhe të shërbimeve të tilla, që kërkohen për të siguruar aftësinë për komunikim, dhe të drejtën për të shfrytëzuar gjithë spektrkin elektro-magnetik për këtë qëllim, të liruar nga pagesa. Për zbatimin e kësaj të drejte,NATO do të bën çdo përpjekje të arësyeshme për të koordinuar dhe për t'i marrë parasyshë nevojat dhe kërkesat e Autoriteteve të duhura në RFJ. 16. Palët do të ofrojnë pa pagesë lokale të tilla publike të cilat NATO-ja do t'i kërkojë për të përgaditur dhe ekzekutuar operacionet e tilla. Palët do të ndihmojnë NATO-n që të sigurojnë, me çmim të volitsjëm, komunalet e nevojshme siq është rryma elektrike, uji, gasi dhe resurset tjera të nevojshme për operimin e NATO-s. 17. Nato dhe personeli i NATO-s do të jetë imunë ndaj çfarëdo lloji të kërkesave [vërejtjeve]që del nga aktivitetet gjatë kryerjes së Operimit; sidoqoftë, NATO-ja do të mirret me kërkesat në bazë të ex gratia. 18. NATO-s do t'i lejohet të kontraktojë në mënyrë direktë realizimin e mallërave, shërbimeve, ndërtimit nga çfarëdo burimibrenda dhe jashtë RFJ-së. Kontratat, mallrat, shërbimet dhe ndërtimet e tilla nuk do të jenë të obligueshme ndaj pagesës së tatimeve, doganave apo pagave tjera. NATO-ja mund të kryejë punë ndërtimore me personelin e vet. 19. Ndërmarrjet komerciale të cilat punojnë në RFJ vetëm në shërbimin eë NATO-s do të jenë të liruar nga ligjet dhe rregullore lokale sa i përket kkushteve dhe termeve të punësimit të tyre, dhënien e lejeve dhe regjistrimin e personelit, punëve dhe ndërmarrjeve. 20. NATO-ja mund të punësojë personel lokal të cilët në mënyrë individuale do të jenë të obliguar ndaj ligjeve dhe rregullore lokale përveç ligjeve për punë/punësim. Sidoqoftë, personeli lokal i punësuar nga NATO-ja do të a. kenë imunitet ndaj proqeseve juridike sa i përket fjalëve të folura apo të shkruara dhe dhe të gjitha veprimeve të kryera nga ata në cilësi zyrtare; b. kenë imunitet ndaj shërbimeve nacionale dhe/apo obligimeve për shërbim nacional ushtarak. c. do t'i nënshtrohen vetëm dispozitave dhe konditave për punësim të vendosura nga NATO: dhe d. do të jenë te liruar nga taksat në rroga dhe të ardhura që ju paguhen atyre nga NATO; 21. Gjatë ushtrimit të pushtetit të tij nen këtë Kapitulin, NATO është I autorizuar me I mbajtë individët dhe, sa më shpejtë që është e mundur, t'Ia këthej ata zyrtarëve përkatës. 22. NATO mundet, duke i kryer Operacionet, të ketë nevojë t'a përmirësoj ose modifikojë ndonjë infrastrukturë në RFJ, siq janë rrugët, urat, tunelet, ndërtesat, dhe sistemin shërbimeve komunale. Cilido përmmirsim ose modifikim I natyrës jo të përkohshme do të jetë pjesë dhe do të ketë të njëjtën pronësi si edhe infrastruktura. Përmirsimet e përkohshme apo modifikimet mund të mënjanohën (largohen) sipas pushtetit diskrecional të komandantit të NATO-s, dhe infrastruktura të kthehet sa ma afër që është e mundur kushteve paraprake, duke I kuptuar pasojat e shfrytëzimit. 23. Me dështimin cdo zgjidhjeje të mëparshme, kontestet që kanë të bëjnë me interpretimin dhe zbatimin e kësaj shtojce do të zgjidhen në mes të NATO-s dhe autoriteteve përkatëse në RFJ. 24. Aranzhmanet suplementare me cilëndo prej Palëve mund të përfundojn ashtu që të letësohet cilido detal që ka të bëjë Operacion. 25. Dispozitat e kësaj shtojce do të mbesin në fuqi deri në përfundim të operacionit ose përndryshe ashtu si Palët dhe NATO-ja mirren vesh. Kapitulli 8 Amandamenti, Vlerësimet Gjithpërfshirëse dhe Dispozitat Përfundimtare Neni I: Amandamenti dhe Vlerësimet Gjithpërfshirëse 1. Amandamentet në këtë Marrëveshje do të aprovohen me pëlqimin e të gjitha Palëve, përvec nëse ndryshe ipet ne Nenin X të Kapitullit 1. 2. Secila Palë mund të propozojë amandamente në çdo kohë dhe do të konsiderojë dhe konsultohet me Palët tjera rreth amandamenteve te propozuara. 3. Tri vite pas hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje, do të thirret një mbledhje ndërkombëtare për të determinuar një mekanizëm për një vendosje (zgjidhje) finale për Kosovën, në bazë të vullnetit të popullit, të mendimeve të autoriteteve relevante, të përpjekjeve të secilës Palë në lidhje me implementimin e kësaj Marrëveshjeje dhe të Aktit Final të Helsinkit, dhe që të ndërmirren vlerësimet e përgjithshme mbi implementimin e kësaj Marrëveshjeje duke i konsideruar propozimet nga cilado Palë për masat shtesë. Neni II: Dispozitat Përfundimtare 1. Kjo Marrëveshje përmbyllet në gjuhën angleze. Pas përmbylljes së kësaj Marrëveshjeje, do të bëhet përkthimi në serbisht, shqip dhe gjuhë tjera të bashkësive nacionale të Kosovës, bashkangjitur tekstit anglisht. 2. Kjo Marrëveshje do të hyjë në fuqi pas nënshkrimit të dokumentit.